Encyklopedja Kościelna/Baxter Ryszard
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Baxter Ryszard, prezbiterjański duchowny w Anglji. Urodził się 1615 r. w Rawton, w hrabstwie Shropshire, gdzie jego ojciec posiadał obszerną majętność, ale wkrótce rodzina Baxterów bardzo podupadła i przed słabowitym Ryszardem niezbyt świetna otwierała się przyszłość. Przeczytawszy dzieło Bunniego (Bunny), postanowił on poświęcić się teologji, a w zamiarze tym utwierdziła go śmierć matki i prawie cudowne ocalenie własnego życia; w 1638 r. już został ordynowany przez biskupa worcesterskiego. Zgorszony światowém życiem i ciemnotą duchowieństwa anglikańskiego, zaczął pilnie zastanawiać się nad naukami bogobojnych nonkonformistów i wkrótce zupełnie przeszedł na stronę prezbiterjanów. Został wikarjuszem w Kidderminster, gdzie miejscowy proboszcz zaledwie parę razy do roku wstępował na kazalnicę, a za to zbyt często odwiedzał poblizką oberżę i żył w ciągłém nieporozumieniu z parafjanami; ażeby ich więc sobie zjednać, zgodził się na to, że sami obrali wikarjusza. Wybór padł właśnie na Baxtera. Ciężkie było jego położenie w zapuszczonej parafji: większa część mieszkańców poszła za śladem swego proboszcza, mniejszość, z porządnych ludzi się składająca, wyśmiewana przez większość, połączyła się z nonkonformistami. Baxter nie mógł tu długo wytrzymać i, jako kaznodzieja, wstąpił do armji Kromwela. Choroba zmusiła go do opuszczenia tych obowiązków; usunął się więc od świata i napisał książkę O wiecznym spokoju świętych, wydaną po raz pierwszy 1650 roku. Kiedy dawny proboszcz został oddalony z Kidderminster, jego miejsce zajął Baxter i na tém stanowisku z wielkim pożytkiem dla gminy pracował. Dwa razy na tydzień miewał nauki dla ludu; rozdawał egzemplarze dzieł, które napisał; regularnie odwiedzał swoich parafjan i pilnie uczył ich katechizmu: kościół był co niedziela zapełniony ludem i dobre obyczaje powróciły. Wpływ Baxtera rozciągał się także na sąsiednie duchowieństwo; zbierano się w jego domu, naradzano korzystano z jego nauk, a jeszcze więcej z jego przykładu. Żył on bardzo skromnie, oszczędzonych zaś pieniędzy używał na wspieranie ubogich, chorych, a głównie biednych studentów; w sprawie missji z imieniem jego łączy się wspomnienie o ocaleniu funduszu 9,000 fl., corocznie przeznaczanego na zapomogę dla Indjan północnej Ameryki. Koniec rzeczypospolitej był zarazem końcem duchownej działalności Baxtera w Kidderminster. Na tronie angielskim zasiadł (1660 r.) Karol II, którego jedném z najgorętszych pragnień było przywrócenie dawnej potęgi kościołowi anglikańskiemu. Prezbitarjanie wytrwale opierali się zamiarom króla, lecz rojalistowski parlament uchwalił tak zwane prawo o korporacjach (Act of corporation), na mocy którego do urzędów mogli być tylko dopuszczani wyznawcy kościoła rządowego (Established Church); kilkakrotnie już zmieniana książka modlitw kościelnych (Common prayerbook) uległa nowym modyfikacjom, i postanowiono usunąć wszystkich proboszczów, którzyby zreformowanej książki przyjąć nie chcieli. W liczbie duchownych, którzy na nowe porządki kościelne nie przystali, znajdował się Baxter. Opuściwszy parafję, ożenił się, w 47 roku życia, z miss Charlton, która mu wniosła 24,000 fl. posagu. Czternaście lat przeżył z nią w szczęśliwém, choć bezdzietném małżeństwie. Boleśnie czuł Baxter zamieszanie religijne, trapiące wówczas Anglję: gdzie tylko mógł, starał się godzić rozjątrzone umysły, niekiedy nawet bez należytej oględności, za co też kilka razy dostawał się do więzienia. W 1684 roku skazany został na dwuletnie więzienie, za napisaną rozprawę religijną. Nie zmieniło się położenie prezbiterjanów za Jakóba II; dopiero Wilhelm III, celem przywiązania do nowej dynastji sekt protestanckich, wydał, za zgodą parlamentu, Akt o tolerancji wszystkich dyssydentów, z wyjątkiem socynjanów i katolików. Odtąd spokojnie już upływało życie Baxtera w pracy naukowej i niezmordowaném kaznodziejstwie. Umarł 8 Grudnia 1691 r. W szeregu dzieł jego, najwięcej rozpowszechnione jest w Anglji i Ameryce: O wiecznym spokoju świętych. Cf. Christenbote, 1834 n. 49. Geschichte der Reformation und Revolution in England, von J. A. Boost. (Fritz). J. N.
