Encyklopedja Kościelna/Błąd jako przeszkoda małżeństwa

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom II)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1873
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[401]  Błąd, jako przeszkoda małżeństwa. Małżeństwo zawarte bez wzajemnego, dobrowolnego i rzeczywistego zezwolenia stron obudwóch, jest nieważném. Że zaś błąd czyli omyłka, popełniona przy zawarciu małżeństwa, co do osoby, z którą się ono zawiera, lub okoliczności do niej się odnoszących, może wpływać na brak zezwolenia, ztąd błąd (error) zalicza się do przeszkód kanonicznych, powodujących nieważność małżeństwa. Może zaś błąd odnosić się: 1) do samej osoby, 2) do jej majątku, 3) do jej stanu, 4) do jej przymiotów (can. Quod autem, cs. 32 q. 1). Odnosi się do samej osoby, jeżeli kto zawrze małżeństwo nie z tą osobą, z którą chciał zawrzeć, i sądził że zawiera, ale z inną; np. jeżeli w krajach, gdzie kobiety zakwefione do ślubu przybywają, przyprowadzono inną a nie tę, z którą chciał się ożenić, i z tą sądząc, że jest prawdziwą jego narzeczoną, małżeństwo zawarł. Ponieważ przy zawarciu małżeństwa w błędzie odnoszącym się do osoby, jest widoczny brak zezwolenia na małżeństwo z tą osobą, z którą zawarte zostało, przeto ono jest nieważne nawet i wtedy, gdy kto w błąd wprowadzony został skutkiem swej własnej winy lub niedbalstwa, albo gdy zadowolony jest z zaszłego błędu, bo wolałby z tą zawrzeć małżeństwo, z którą zawarł, aniżeli z tą, z którą chciał zawrzeć, albowiem zezwolenia rzeczywistego nie było, a to, które mogłoby być, jako nie istniejące de facto, wcale go zastąpić nie może. Błąd odnosi się do majątku wtedy, kiedy kto zawiera małżeństwo z tą samą osobą, z którą zawrzeć pragnął, ale sądził, że jest bogatą, gdy tymczasem ona jest uboga i na odwrot. Ponieważ przedmiotem [402]małżeńskiego związku nie jest majątek, ale osoba, a na tę zezwolenie nastąpiło, przeto błąd co do majątku, jako zezwolenia na osobę danego nie mogący usunąć, ważności małżeństwa wcale nie narusza. Błąd co do stanu jest wtedy, kto zawiera małżeństwo z osobą w stanie niewolnictwa będącą. Kiedy błąd ten stanowi przeszkodę unieważniającą małżeństwo, ob. art. Stan. Błąd co do przymiotów osoby ma wtedy miejsce, gdy kto sądził, iż osoba, z którą małżeństwo zawiera, posiada pewne przymioty, jakich ona rzeczywiście nie ma. Ten rodzaj błędu ma takie samo znaczenie, jak błąd co do majątku, t. j., że skoro zezwolenie nastąpiło na tę osobę, z którą chciał kto małżeństwo zawrzeć i zawarł, to brak spodziewanych w niej przymiotów ani danego zezwolenia znieść, ani małżeństwa nieważném uczynić nie może. Jednak mógłby niekiedy być taki wypadek, że ktoś sądząc, iż spostrzegł pewien przymiot w osobie i pragnąc ten przymiot posiąść, a nie mogąc go od osoby oddzielić, pojmuje w małżeństwo tę osobę dla pozyskania jej przymiotu, i tak dalece mu szło o niego, że jego samego tylko szukał i pragnął, i małżeństwaby wcale nie zawierał, gdyby bez niego przymiot ów mógł dostać, czyli, jak kanoniści, a mianowicie Gobat (tract. 11 n. 113), określają, że przymiot stanowi cel małżeństwa, a małżeństwo jest tylko środkiem do dopięcia tego celu, t. j. do pozyskania przymiotu: w takim razie, jeżeliby co do samego istnienia tego przymiotu błąd zaszedł, t j.t.j. jeśliby jedynie dla tego przymiotu zawierający małżeństwo wcale go nie znalazł, według wyrażenia kanonistów, byłby błąd co do przymiotu, przechodzący na osobę, error qualitatis in personam redundans, i małżeństwo w nim zawarte byłoby nieważne, gdyż zezwolenie bezpośrednio skierowane było do przymiotu, a pośrednio do osoby: czyli o tyle nastąpiło, o ile istniał przymiot. W praktyce jednakże oznaczenie, kiedy błąd taki miał miejsce, jest niesłychanie trudne, jeżeli zgoła niepodobne; dla tego kanoniści zwracają uwagę sędziów, aby w wypadkach takich opierali się na jasnych i pewnych dowodach, a strzegli się przechylać do domniemania, iż zezwolenie mogło być do zewnętrznych przymiotów przywiązane, i że w każdym razie decydowanie, z tytułu tej przeszkody, o nieważności małżeństwa, jest niebespieczném przedsięwzięciem. Cf. Carrier, De Matrimonio t. 2 n. 631. X. A. S.