Encyklopedia Muzyczna PWM/Zwierzchowski Mateusz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Zwierzchowski Mateusz, *ok. 1713 Wielkopolska, †14 IV 1768 Gniezno, pol. kompozytor, organista i dyrygent. Pochodził z rodziny szlacheckiej; źródła nie podają informacji na temat jego matki, wychowywał i uczył go ojciec, Andrzej, skrzypek i org. katedry gnieźnieńskiej, przyjęty 1723 do kapeli katedry wraz z Mateuszem. Tam Z. kontynuował naukę w szkole katedralnej i należał do schola cantorum. Po śmierci ojca (1735) kapituła przejęła opiekę nad Z. i wyznaczyła dwóch protektorów-kuratorów. W tymże roku Z. został organistą kośc. metropolitalnego w Gnieźnie, co świadczy o nabytych już wysokich kwalifikacjach; 1738 powierzono mu dodatkowo stałą pieczę nad szpinetem. Drobne naprawy tego instr. wykonywał samodzielnie. 1739 zawarł związek małżeński z gnieźnieńską szlachcianką Marianną Węgorzewską, z którą miał 2 synów: Eulogiusza Józefa (*1743, później prawnik) i Jakuba Eliasza (1745–86, później proboszcz kościoła św. Wawrzyńca w Gnieźnie). Od 1750 do końca życia Z. był kapelm. kapeli katedralnej. 1757 kapituła zleciła mu udzielanie lekcji muzyki, jednak Z. prowadzenie pracy pedag. przekazał in. muzykowi, a sam skupił się na komponowaniu i sprawach organizacyjnych kapeli. Na jego wniosek zakupione zostały dla zespołu 4 trąbki, 4 rogi, 3 oboje i fl. poprzeczny; wielokrotnie sprowadzał wybitnych fachowców do ulepszania i naprawy org. W ciągu 33 lat działalności pozyskał dla kapeli ok. 250 kompozycji różnych autorów, wśród nich część wyszła spod jego pióra (pierwsza wzmianka o zakupie utworów Z. przez kapitułę pochodzi z 1740); w 1760 pożar katedry pochłonął niemal cały zbiór. Po śmierci Z. kapituła katedralna, wysoko oceniając jego zasługi, wyprawiła mu uroczysty pogrzeb — pochowany został 16 IV 1768 w krypcie kaplicy Sławieńskich w katedrze.
Dwa lata po śmierci Z. z powodu niekorzystnej sytuacji materialnej kapituły kapela została rozwiązana. Jej reaktywacja nastąpiła 1780, ale wtedy zapanowała moda na in. kompozytorów, m.in. W. Dankowskiego, J. Wańskiego, także J.K. Vaňhala, K. Stamica, I. Pleyela. W 1786 Jakub Z. przekazał kapeli autografy mszy, nieszporów i symfonii autorstwa Z., które były w jego posiadaniu, ale i one uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.