Analekta sandeckie/Notatki bibliograficzne

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
<<< Dane tekstu >>>
Autor Jan Sygański
Tytuł Analekta sandeckie
Podtytuł do XVI. i XVII. wieku
Wydawca Nakładem autora
Data wyd. 1905
Druk Drukarnia Władysława Łozińskiego
Miejsce wyd. Lwów
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron


C)  Notatki bibliograficzne o dostojnikach sandeckiego grodu.

W I. tomie „Historyi Nowego Sącza“ zestawiłem chronologicznie dostojników sandeckiego grodu, starostów i kasztelanów, oraz ich urzędy koronne w trzech ostatnich wiekach istnienia Rzpltej polskiej. W uzupełnieniu tej pracy podaję na tem miejscu szereg dziś rzadkich druków, przechowanych w księgozbiorach krakowskich, lwowskich i warszawskich, a pisanych na cześć lub dedykowanych dostojnikom wymienionego grodu. Są to przeważnie okolicznościowe panegiryki, ślubne lub pogrzebowe, prozą lub wierszem, przyozdobione herbami i odpowiednimi epigramami, w których lubowały sobie dawniejsze czasy. Znamionują one bądź co bądź wiek i jego ducha, a mianowicie skażenie smaku, dziwaczne tytuły i napisy, napuszyste wiersze, do znużenia i przesytu przesadne pochwały. A choć nowsi pisarze literatury polskiej, wogóle mówiąc, słusznie oburzają się na napuszystość panegiryczną, panującą powszechnie w XVII. i XVIII. wieku, to jednakowoż i z tego materyału może skrzętny badacz dużo uchwycić charakterystycznych rysów pod względem historycznym i religijno-obyczajowym. Z tego powodu Zarządcom naszych bibliotek krajowych, którzy z takim pietyzmem strzegą owych zabytków piśmiennictwa polskiego, należy się prawdziwa cześć i uznanie.
Przeważna część tych druków pochodzi z rozmaitych krakowskich drukarń, bo Kraków przodował we wszystkiem miastom polskim — był ogniskiem kultury i sztuki — skąd promienie wiedzy rozchodziły się na całą Polską, a to zaszczytne stanowisko i sławę utrzymał jeszcze do dni dzisiejszych. Najwięcej panegiryków w niniejszym zbiorze znajduję poświęconych rodowi Lubomirskich. I nie dziw, bo Lubomirscy od r. 1590—1754, z trzema tylko przerwami (1627—1637, 1664—1670 i 1676—1682), piastowali ustawicznie godność starostów grodowych w zamku królewskim w Nowym Sączu. Do tego Lubomirscy, jako właściciele rozległych włości[1] i kilku obronnych zamków, w Wiśniczu, Lubowli na Spiżu, Dąbrowie, Rzeszowie, Łańcucie, Jarosławiu, a nawet w Równem i Dubnie na Wołyniu,[2] mieli mnogich przyjaciół i wielbicieli, którzy uciekali się do ich wielko-pańskiej łaski i dedykowali im chętnie swoje utwory. Szumne pochwały składane Lubomirskim nie zadziwią nas wcale, jeśli weźmiemy w rachubę ich niespożyte zasługi. O nich to bowiem można to samo powtórzyć w Koronie, co o Radziwiłłach na Litwie:

Templa Deo, turres patriae, collegia musis,
Aedes afflictis mundi fugisque dedit;
Gloria militiae, lux pacis, cognitor orbis.[3]

Po kilka panegiryków lub innych druków odnosi się też do rodziny: Ocieskich, Ostrogskich (wskutek związków małżeńskich z Lubomirskimi), Jordanów, Komorowskich, Lanckorońskich, Ossolińskich, Mniszchów, Lipskich, Dembińskich, Ankwiczów i Małachowskich. Po jednym do rodziny Tarłów, Rupniewskich i Morsztynów. Najbogatszym pod względem ilości przechowanych okazów bibliograficznych był wiek XVII., najuboższym wiek XVIII.,[4] w którym upadły nauki, przemysł i handel, a Polska nie podźwignęła się już nigdy do dawnej pomyślności.

Wiek XVI.

— Ad Magnificum et Illustrem Dominum Ioannem Ocziesky. Regni Poloniae Cancellarium. Generalem Succamerarium Burgrabiumque Cracoviensem, Sandecensem Olstinensemque Capitaneum. Elegia panegyrica, scripta per Henricum Mollerum Hessum in Schola Culmensi. Gedani excudebat Franc Rhodus. A. D. 1552. Mense Iunio in 4.
— Gelasius Nicolaus. Orationes duae. Cracoviae apud Lazarum Andr. excus 1553 in 8. Dedic. Ioanni Ocieski. Regni Poloniae Cancellario... jak wyżej.
— Algorithm to iest nauka liczby po polsku na liniach, teras nowo z pilnością przeyrzany, na wielu mieyscach poprawiony, y snadniei k nauczaniu nisz pierwey podany. Przes Bernarda Woiewodkę, 1553 in 8. Dedic. Spitconi Iordan de Zakliczyn comiti in Melsztyn, Castellano Sandecensi, thesaurario regni, Cracoviae 1 Ianuarii 1553. W Krakowie u dziedzicow Marka Szarfenbergera Roku 1553.
— Farraginis Actionum Iuris Civilis Et Provincialis, Saxonici Municipalisque Maydeburgensis, Libri Septem. Per Ioannem Cervum Tucholiensem collecti et diligenter revisi. Cracoviae apud Mathaeum Syebeneicher. Anno 1558 in 8. Dedic. Magnifico Dom. Ioanni de Ocyeszyno, Regni Poloniae Cancellario, Cracoviensi generali, Osvyecimen. Zathorien. Ducatuum, Sandecensi Olstinensique Capitaneo, ac Terrae Cracovien. Succamerario.
— Scopus Biblicus Veteris Et Novi Testamenti, cum annotationibus summam doctrinae christianae complectentibus, authore Alberto Novicampiano.[5] Antverpiae apud Ioan. Bellerum. Anno 1559 in 12. Dedic. Ioanni Sigismundo principi regio Hungariae, Cal. Iulii 1553, ac Spitconi Iordan de Zakliczyn et Melstin, Castellano Sandecensi, regni Poloniae thesaurario, Capitaneo Camionacensi.
— Georgii Albini Episcopi Methonensis Piae Meditationis Stichologia. Cracoviae ex calcographia Mathei Siebeneycher. Anno salutis christianae 1560 in 4. Dedic. Magnifico Dom. Ioanni de Ocziesino, Regni Poloniae Cancellario, Generali Cracoviensis, Osuiecimensis, Zathoriensis Ducatuum, Sandecensi et Olstinensi Capitaneo, Terraeque Cracoviensis Succamerario.
— Sancti Patris Nostri Cyrilli, Archiepiscopi Hierosolymorum, Mystagogicae cetecheses quinque ad eos, qui sunt recens illuminati. Ioanne Grodecio interprete. Viennae Austriae, in aedibus collegii Soc. Jesu. Anno 1560 in 4. Dedic. Magnifico Dom. Ioanni de Ocziesino, Regni Poloniae Cancellario, Cracoviensi generali, Ossuienczimen, Zathoriensique Ducatuum, ac Sandecensi et Olstinensi Capitaneo.
— Martinus Siennik. Lekarstwa doświadczone, które zebrał lekarz Jana Pileckiego. Kraków 1564 in 4. Łazarz Andrysowic. Dedic. Valentino Dębieński, Castellano Sandecensi, thesaurario regni, a Lazaro Andryssowic 20 Octobris 1563.
— Vita D. Mariae Virginis Deique Genitricis. In gratiam congregationis D. Virginis Annuntiatae edita. Ingolstadii ex officina Wolfgangi Ederi. Anno 1592 in 8. Dedic. Nicolao Christophoro Komorowski[6] de Komorow, comiti Liptoviensi, Castellanidi Sandecensi, ab Andrea Goppelzrieder Ingolstadii Kal. Iunii 1592.
— Prognosticon Solis Et Lunae Ecclipsium. Obwieszczenie skutków z troyga zaćmienia miesiąca dwoyga a słońca iednego, które w r. 1598 według biegów tych światłości przyrodzonych przypadaią. Przez M. Iana Musoniusa, nauk wyzwolonych i philosophiey doktora pilnie napisane in 4. Dedic. Christophoro Komorowski de Komorow comiti Liptoviensi, Castellano Sandecensi. W Krakowie u Woycjecha Kobylinskiego R. P. 1597.
— Euterpe sive Nuptiae Ianussi Ducis Ostrogiae[7] Castel. Cracov., et Catharinae Sebastiani Lubomierski Castel. Malogosten. Filiae. Anno christiani calculi 1597 Sandeciae celebratae. A Iac. Antonio Myrecco Sandecensi conscriptae. Cracov. in officina Iac. Sibeneycher in 4.
— Ostrowski Ioannes. Epithalamion de nuptiis Illustrissimi Principis in Ostrog, Domini Ianussii Castel. Cracov., et Catherinae Illustris ac Magnifici D. Sebastiani Lubomirski, Castel. Malogoscen. Filiae. Cracoviae in offic. Iacobi Sibeneycher. Au. 1597 in 4.[8]
— Ostrowski Ioannes. Epitlialamion de nuptiis Illustris et Magnifici Domini Alexandri Myszkowski de Myrow, et Elissae Filiae Illustris Christophori Komorowski de Komorow, Comitis Liptoviae Araviaeque, Domini in Żywiec, Castellani Sandecensis. Cracov. in officina Iac. Sibeneycher An. 1598 in 4.
— Niegoszewski Stan. Epithalamion Illustrissimorum Ianusii Ducis Ostrogiae, Castellani Cracov., et Catharinae Lubomierska, Sebastiani Lubomierski, Comitis in Wisnicz, Castellani Malogosczen. Filiae. A. D. 1598. Cracoviae in officina Lazari in 4.
— Hymenaeus vel carmen nuptiale Illustrissimi Principis Domini Ianussii Dei Gratia Ducis Ostrogiensis, Comitis in Tarnow, Castellani Cracoviensis, Bialocerkevien. Circassien. Kanioviensis Bohuslaviensisque Capitanei, et Catharinae Illustris et Magnifici Dom. Sebastiani Lubomirski de Lubomirz, Comitis in Wisznicz, Castellani Małogostensis, Sądecensis, Scepusiensis et Dopczinensis Capitanei Filiae. A Nicolao Lubomirski de Lubomirz: eiusdem Magnifici D. Sebastiani Lubomirski ex fratre nepote, studioso Academiae Olomucen. conscriptum. Cracoviae in offic. Lazari. A. D. 1598 in 4.
— Ostrowski Ioan. Epitalamion in nuptiis Generosi Dom. Sbignei Lanckoronski de Brzezie et in Wodzisław, et nobilissimae bene morataeque virginis Catherinae Illustris et Magnifici Dom. Christophori Komorowski de Komorow, Comitis Liptoviae Araviaeque, Castellani Sandecensis Filiae, Cracoviae XX. septembris 1598.
— Privicki Georg. Epithalamium in celeberrimas nuptias Generosi ac Magnifici Dom. Zbignei Lanckoronski de Brzezie, olim demortui Illustris ac Magnifici Dom. Christophori Lanckoronski, Castellani Radomiensis Filii, et generosis, lectissimaeque Virginis Catharinae Komorowska. Illustris ac Magnifici Dom. Christophori Komorowski de Komorow, Comitis Liptovien, nec non Castellani Sandecensis, praestantiss, herois Filiae, celebratas Cracoviae XX. septemb. A. D. 1598.

Wiek XVII.

— Daniecki Jan. Elegie na śmierć żałosną sławney pamięci J. M. Pana Joachima Lubomirskiego, hr. na Wiśniczu, Dopczyckiego Starosty, który zszedł z tego świata pod Smoleńskiem dnia 6 lipca 1610. W Krakowie u dziedziców Jakuba Siebeneychera 1610 in 4. Dedyk. Stanisławowi Lubomirskiemu, Staroście Sądeckiemu.
— Woniejski Mat. Panegyricus Funebris super Ioachimo Lubomirski, Dobcicensi Capitaneo. Excessit in Castris ad Smolenscum Anno 1610. Cracoviae A. D. 1610. Dedic. Stanislao Lubomirski, Sandecensi Capitaneo.
— Mucharski Petrus. Epithalamium Illustrissimis novis Coniugibus Stanislao Comiti in Wisnicz Lubomirski, Capitaneo Sądecensi, et Sophiae Alexandri Ducis in Ostrog, Comitis in Tarnow, Palatini Wołynien. Filiae. Cracoviae in officina Andr. Petricovii. A. D. 1613 in 4.
— Wresnanus Barthol. In nuptias Illustris et Magnifici Dom. Stanislai Comitis in Visnic Lubomirski, Capitanei Sandecensis Scepusien., et Illustris Sophiae Ducissae ab Ostrog, Alexandri Ducis Ostrogiae, olim Palatini Volhiniae Filiae, carmen iisdem sponsis ac Illustriss. Ducibus ab Ostrog dicatum. Cracoviae typis Basil. Skalski 1613.
— Baranski Mart. Oratio Funebris Super Illustrissimo Dom. Sebastiano Comite in Wisnic Lubomirski, Castellano Woynicensi, Sendomiriensi. Dopcicensi Capitaneo Cracoviae in officina Simonis Kempinii. A. D. 1613 in 4. Dedic. Filio Moestissimo III. et Magnifico Dom. Stanislao Comiti in Wisnic Lubomirski, Sendomiriensi, Sądecensi, Scepusien. Dopcicen. Capitaneo.
— Wresnanus Barth. Poema Lugubre in funus Illustris ac Magnifici Sebastiani Lubomierski. Castellani Woynicien., Capitanei Sendomirien. Dobczycien., et senatoris prudentissimi, patriae amantissimi, mortni X. Cal. Julii, sepulti nonis Augusti A. D. 1613. Cracoviae apud hered. Iacobi Sibeneycheri. Dedic. Illustri et Magnifico Dom. Stanislao Comiti in Wisnic Lubomierski, Capitaneo Sendomiriensi, Sandecensi, Dobczicen. Scepus. et filio moestissimo. Illustrissimae Sophiae Ducissae ab Ostrog, coniugi ipsius dulcissimae. Illustri et Magnificae Heroicae Annae de Rusca, uxori defuncti tristissimae.
— Birkowski Fabian. Syn Koronny albo Kazanie na pogrzebie Wielmożnego Pana Jegomości Ioachima Ocieskiego z Ocieszyna, Kasztelana Sądeckiego, Starosty Olsztyńskiego, w Cerekwi[9] 23 April. R. P. 1613. W Krakowie w druk. Andrzeia Piotrkowczyka 1613, druk gocki in 4. Dedyk. Felisowi z Konar Słupeckiemu Grothowi, Kasztelanowi Lubelskiemu.
Chcąc poznać i ocenić lepiej znakomity krasomowczy talent O. Birkowskiego,[10] z zakonu Dominikanów, wystarczy przytoczyć jeden ustęp z jego powyższej pogrzebowej mowy:
„Zdobiło cię to niepomału, Wielmożny Panie Sądecki, iż w ono po Królu Stefanie bezkrólestwo bardzo niebezpieczne, i krwią szlachecką i postronną zarumienione, między Piasty niektórymi byłeś też nominatem, albo jako na ten czas zwano królestwa pospolitego kandydatem. Zdobiło cię i to niepomału, że w dziełach rycerskich nie byłeś pośledniejszy za czasów młodszych twoich: aza to nowina tobie była nie tylo ufcem na nieprzyjacioły koronne natrzeć, ale i pojedynków albo harców (których drugdy pozwalają teologowie) na placu, który obozami swymi okrył nieprzyjaciel, szukać? Zdobiło cię i to, iż w Radzie Koronnych i walnych potrzeb, umiałeś przykładem wielkim a sławnej pamięci ojca twego kanclerza wielkiego koronnego, Jana Ocieskiego,[11] dobrze i poważnie radzić o Ojczyźnie, która jako okręt jaki zawsze potrzebuje dozorów wielu oczu, a oczu mądrych, domyślnych. Wiedziało o pięknych przymiotach twoich koło rycerskie, i nie wstydało się pod regimentem twoim marszałkowskim częstokroć chodzić. Wiedzieli bracia twoi, ci synowie koronni, o rozsądku twym w sprawach trybunalskich, i radzi bardzo pod takich Areopagitów uważenie i rozsądzenie nosili uwikłane prawa swe, w których widzieli Ocieskiego mądrego, roztropnego. Kędyż zaciągi i zajścia między ludźmi wielkimi pojednane bez ciebie? Kędyż zjazdy wielkie koronne były, na którychby nie słyszany był głos krasomowcy polskiego Ocieskiego? Cicero polski albo Demostenes jakiś zdał się mówić, gdy Ocieski mówić począł; prędkie milczenie i w największych burzach i wrzawach następowało, jako Starosta Olsztyński obaczony. Jużeśmy byli poczęli wieszać się za stołkiem twym Panie Sądecki, wota twoje brać do pamięci, i potomnym czasom wspominać mądrego ojca, mądrego syna. Śmierć nam uszy zatkała nieszczęsną nowiną, gdyśmy usłyszeli: Umarł Pan Sądecki. Tem się cieszymy, iż umarł w wierze św. katolickiej, której pilny był aż do śmierci“...
— Andreothesia genethliaca Illustris ac Reverendi Domini Andreae Tarło[12] e Szczekarzowice, Castellanidis Sądecensis, Canonici Cracoviensis, Decani Opatoviensis, Ecclesiae Collegiatae Tarnoviensis Praeposituram feliciter cum solenni apparatu capessentis. A Math. Buczkovio Philosophiae Doctore in Acad. Cracov. reverenter exhibita. Cracoviae Basilio Skalski Chalcographo. A. D. 1619 in 4.
— Questio de luminis profusione, a M. Ioanne Bandorkowic in alma Acad. Cracov. ordinario astronomiae professore ad disputandum publice proposita. In mense Augusto die 22 hora 10. A. D. 1626. Cracoviae ex officina typographica Fran. Caesarii in 4. Dedyk. Sebastyanowi Lubomirskiemu,[13] Staroście Sądeckiemu.
— Cynerski Jan. Mowa Wielm. Jego Mości Pana Jerzego Ossolińskiego Hr. z Tęczyna, Podskarb. Nadwor. Koron., którą miał w pałacu na Watykanie 6 grud. R. P. 1633, gdy imieniem Naiaśnieyszego y Niezwyciężonego, Wladislawa IV. Polskiego i Szwedzkiego Króla, Ojcu św. Urbanowi VIII. Biskupowi Naywyższemu posłuszeństwo oddawał. Z łac. na polski język przełożona, y dla Jego Mości Pana Chrysztopha Baldowina z Tęczyna Ossolińskiego,[14] Starosty Stobnickiego, syna I. M. Pana Kasztelana Sądeckiego, w druk podana. W Krakowie w druk. Franc. Cezarego, druk gocki in 4. Dedyk. Chrysztophowi Baldowinowi z Tęczyna Ossolińskiemu, Staroście Stobnickiemu, Wielmożnego I. M. Pana Kasztelana Sądeckiego synowi, kawalerowi y pokoiowemu I. K. M.
— Gębkowski Adam. Echo na szczęśliwy odiazd w obce narody Krzysztofa Baldwina z Tęczyna Ossolińskiego, Starosty Stobnickiego, pokoiowego królewskiego. W Krakowie u Franc. Cezarego 1636 in 4. Dedyk. Zofii z Woysławic Ossolińskiey, Kasztelance Sądeckiej.
— Calcar Virtutis Illustri ac Magnanimo Iuveni Christophoro Baldovino a Tęczyn Ossoliński, Castellanidi Sandecensi, Capitaneo Stobnicensi, Cubiculario S. R. M. equiti aurato,[15] avitarum virtutum ac meritorum haeredi felicissimo. Dum Ratisbonam cum patruo suo Illustrissimo Domino Georgio a Tęczyn Ossoliński. Thesaurario Curiae Regni Poloniae, Bydgoscen. Rigen. Capitaneo discederet. A. M. Ioanne Krzyzanowski Custode Xiążnen. felicis ominis ergo oblatum.[16]
— Purzecki Tomasz. Kazanie na pogrzebie J. W. Samuela z Brzezia Lanckorońskiego, Kasztelana Sandeckiego, Starosty Małogoskiego, odprawione w Wodzisławiu[17] dnia 30 sierpnia 1638. W Krakowie w druk. Fran. Cezarego, druk gocki. Dedyk. Krzysztofowi i Hyacyntowi z Brzezia Lanckorońskim, bratankom zmarłego.
— Xenium Magno, Magni Patris. Perillustris ac Magnifici Dom. Francisci Mniszek a Magna Konczyce,[18] Castellani Sandecensis, Capitanei Sanocensis Filio, Illustri et Magnifico Dom. Georgio Mniszek. Ex optimis et doctissimis oratoribus et philosophis in selectos et suavissimos flores a Joanne Mężyk, S. R. M. Pharmacopola et Cive Cracoviensi, praeparatum et dicatum die 25 Decemb. 1641. Cracoviae apud Valerianum Piątkowski.
— Bonus Civis seu Martinus Sciborius Chełmscius laudatus. A Nicolao Grodziński S. R. M. S. Anno Salutari 1641. Cracoviae typis Piątkovianis in 4. Dedic. Georgio Sebastiano Lubomirski, Sandecensi Capitaneo.
— Waśniowski Wojciech. Pleban Brzeski. Wielkiego Boga Wielkiey Matki Ogródek. W Krakowie druk. Fran. Cezarego R. P. 1644 in 4. Dedyk. Jerzemu Lubomirskiemu. Hrabi na Wiśniczu, Staroście Sądeckiemu.
— Kazanie przy exequiach Jaśnie Wielmożney Paniey Zophiey Xiężny z Ostroga, Hrabiney na Wiśniczu Lubomirskiey, J. W. Stanisława Hrabię na Wiśniczu Lubomirskiego, woiewody y generała krakowskiego, małżonki świątobliwey pamięci. W Kościele Wiśnickim OO. Karmelitów Bossych odprawionych 7 Maii A. D. 1636. Dedyk. synom zmarłej: Alexandrowi Staroście Sędomirskiemu; Jerzemu Staroście Sądeckiemu; Konstantemu Staroście Białocerkiewskiemu.[19]
— Gliszczyński Waleryan. Wymiar Naboznych Przymiotów: w Patronie Królestwa Polskiego S. Stanisławie Szczepanowskim. W Krakowie w druk. Marc. Filipowskiego R. P. 1645. Dedyk. Jerzemu Sebastyanowi Lubomirskiemu, hr. na Wiśniczu, Staroście Sandeckiemu.
— Conjunctio siderum... cum Dom. Constan. Hyac. Comes in Wisnicz Lubomirski, Sandecensis Bialocerk. Capitaneus, Palatinides Cracov., et Ill. Virgo Barbara Domicel. de Szczawin Szczawińska, Palatinis Brestensis, nuptiale sacrum agerent. Thorun 1648 in fol. typ. M. Carnall.[20]
— Oratio Funebris in depositione corporis Illustrissimi Domini Stanislai Lubomirski, Comitis in Wisnicz, Palatini Cracoviensis, Zathorien. Szczepusien. Niepołomicen. Capitanei, per Stanislaum Drozdowski studiosum eloquentiae edita. Cracoviae in offic. Andreae Petricovii. A. D. 1649 in 4. Dedyk. synom zmarłego: Alexandro, Supremo Stabuli Regni Praefecto, Sandomirien, Zatorien. Niepołomicen. Capitaneo; Georgio, Generali Minoris Poloniae, Cracovien. Chmielnicen. Scepusien. Capitaneo; Constantino, Sandecensi, Białocerkwiensi Capitaneo.
— Alexander a Jesu (Andrzej Kochanowski). Rzeka do swego się początku wracająca, to jest cnota Jaśnie Wielmożnego Iego Mości Pana Stanisława Hr. na Wiśniczu Lubomirskiego, Wojewody Krakowskiego, Starosty Niepołomskiego, Zatorskiego i Spiskiego, przy pogrzebnym akcie opisana, w Kościele Wiśnickim OO. Karmelitów Bossych, R. P. 1649 die 14 Iulii. W Krakowie w druk. Piotrkowczyka, druk gocki in 4. Dedyk. synom zmarłego: Alexandrowi, Koniuszemu Koronnemu, Sędomirskiemu, Zatorskiemu i Niepołomskiemu Staroście; Jerzemu Generałowi Małopolski, Krakowskiemu, Chmielnickiemu i Spiskiemu Staroście; Konstantemu, Sądeckiemu i Białocerkiewskiemu Staroście.
— Ara Lubomirsciana... ad feralem urnam Illustrissimi olim ac Magnifici Domini Stanislai Lubomirski, Comitis in Wisnicz, Palatini Cracoviensis, Scepusiensis Capitanei... per Stanislaum Biezanowski Leopol. artium et philos. in Alma Univer. Cracov. baccalaureum immortalitati consecrata. An. 1649 die 14 Iulii. Cracov. apud Lucam Kupisz in fol. Dedyk. synom zmarłego... jak powyżej.
— O Rybnikach i Rybach, które się w nich chowaią. Z przydatkiem Joachima Cameryusza, Medyka Norymberskiego. W Krakowie w druk. Wojciecha Siekielowica (roku nie podano) in 4. Dedyk. do Franciszka z Wielkich Kunczyc Mniszka,[21] Kasztelana Sandeckiego.
— Lew wesoło odchodzący od rzeki uczęstowany, w kazaniu przy exequiach Jaśnie Wielmożney Paniey Barbary ze Zmigroda Mniszkowey, Kasztelanki Sandeckiey, Starościny Sanockiey. W Dukielskim Kościele 23 Maja R. P. 1653. Przez x. Franciszka Rychloviusa Reformata. W Krakowie w druk. Łukasza Kupisza. Dedyk. Franciszkowi z Wielkich Kończyc Mniszkowi, Kasztelanowi Sądeckiemu, mężowi zmarłej.
— Septipenna gentilicii honoris supra mortalitatis fastigium evecta et ad funebre monumentum Illustr. Dom. Francisci Bernardi Mniszech de Magna Konczyce, Castellani Sandecensis, parentalibus elogiis explicata. Illustr. Dom. Georgio Vandalino Mniszech a condolente juventute Crosnensis Colleg. Soc. Jesu proposita. A. D. 1662. Cracoviae in offic. Franc. Cesari in fol.
— Wolski Franciszek, Reformat. Inscriptie siedmią piór herbownych, od zmarły ręki Iasnie Wielmożnego Iego Mości Pana Franciszka Bernarda z Wielkich Konczyc Mnishka, Kasztelana Sądeckiego, na ostatnie valete wyrażone, i na wieczną pamięć nieśmiertelnych cnot przy początku aktu funeralnego w Zamku Dukielskim kazaniem pogrzebnem publikowane. R. P. 1662 dnia 13 lutego. W Krakowie w druk. Franc. Cezarego, druk gocki in 4. Dedyk. córce zmarłego: Urszuli Teresie z Wielkich Konczyc Korybutowey, Księżnie na Zbarażu i Wiśniowczu.
— Rychłowski Franc. Herb Franciszka Świętego w Jaśnie Wielmożnym Jego Mości Panu Franciszku Mniszku, Kasztelanie Sądeckim, kazaniem nazajutrz po pogrzebie jego w Kościele Dukielskim duchownie pokazany, dnia 14 lutego R. P. 1662. W Krakowie R. P. 1662, druk gocki in 4. Dedyk. dzieciom zmarłego: Jerzemu Wandalinowi z Wielkich Konczyc Mniszkowi, Sanockiemu, Szczerzyckiemu Staroście; Urszuli Teresie z Wielkich Konczyc Korybutowey Księżnie Wiśniowieckiey; Franciszce Mniszkownie, Kasztelance Sądeckiey.
— Peregrynacya do niebieskiego Jeruzalem Wielmożney Jej Mości Paniey Anny Theofili z Przyjem Rupniowskiey, Kasztelanki Sądeckiey, Starościny Lelowskiey, w kazaniu przy akcie pogrzebowym w Sokolińskim Kościele. Przez x. Franc. Rychłowskiego Reformata, dnia ostatniego września R. P. 1670. W Krakowie w druk. Woyciecha Siekielowica. Dedyk. Krzysztofowi Michałowi z Rupniowa Ropniowskiemu, Kasztelanowi Sądeckiemu, mężowi zmarłej.
— Fons minimus felici virtutum diluvio in immensum succrescens. Sive oratio de vita, meritis, obitu et miraculis Beati Joannis Cantii Sacrae Theologiae Doctoris, eiusdemque in Alma Univer. Cracov. Professoris. Ipso solenni anniversariae eius memoriae die, ad eius mortalitatis exuvias, in Ecclesia Divae Annae Collegiata, ad IX. Calendas Decembris A. D. 1670. In amplissima magnorum virorum corona et totius Academici Senatus consessu. A Martino Ignatio Frankowicz Artium et Philosophiae Baccalaureo habita lucique publicae Superiorum permissu consecrata. A. D. 1671 die 6 mensis Februarii. Cracoviae ex offic. Schedeliana in fol. Dedic. Alexandro Lubomirski, Sandecensi Capitaneo.
— Heroicum Martis Sarmatici Decus in Illustrissimo olim et Excellentissimo, Sacri Romani Imperii Principe Alexandro Comite in Wisnicz et Iarosław Lubomirski, Sandecensi ac Periesławiensi Praefecto, ereptum, et dum iusta ei funebria in Templo Dąmbroviensi magno omnium dolore persolverentur, per Casimirum Mathiam Treterum, studiosum Academiae Cracoviensis, parentali obsequio conservatum. Anno salutis 1675 die 29 Aprilis. Cracoviae Typis Universitatis in fol. Dedyk. synom zmarłego: Georgio Paulo, Josepho Francisco, et Michaeli Casimiro Lubomirsciis.
— Flumen Sreniavium, iustis lachrymis exundans perenni memoriae Illustrissimae olim et Magnificae Dominae Sophiae a Potok, Illustrissimi et Magnifici Domini Joannis a Lipie Lipski. Sandecensis, Czchoviensis Capitanei, S. R. M. Colonelli, consortis lectissimae, dum in Ecclesia PP. Minorum de Observantia Conventus Stradomiensis iusta ei funebria magno omnium dolore persolverentur. A Martino Ignatio Frankowic,[22] Philosophiae Doctore, Canonico Boboviensi, Vicecustode Neosandecensi, parentali obsequio consecratum. Anno Salutis 1677 die 6 Septem. Cracoviae ex officina Schedeliana in fol. Dedyk. Janowi Lipskiemu, Staroście Sandeckiemu, mężowi zmarłej.
— Horographia expedita ad unum alterumve circulum usu facili revocata propositaque a P. J. H. S. J.[23] A. D. 1680 in 12 (miejsca druku nie podano). Dedyk. Janowi Lipskiemu, Staroście Sandeckiemu.
— Złota powódź z herbownego Srzeniawy Jaśnie Wielmożnego J. M. Pana, Jerzego hr. na Wiśniczu y Iarosławiu Xiążęcia Rzymskiego Lubomirskiego, Starosty Sądeckiego. Polskiemu światu przy szczęśliwym na starostwo sądeckie wieździe ojczystą muzą ogłoszona. Przez Ignacego Remigiana Rudziewskiego, Podczaszyca Bracławskiego. W Krakowie w druk. Wojc. Goreckiego 1688 in. fol.
— Bielecki Martinus, professor univer. cracov. Purpura Sreniavia ex avitis purpurati sanguinis decoribus in togam collecta virilem Illustris. et Excellentis. Domini Georgii Lubomirski, Comitis in Wisnicz et Iarosław, Sacri Romani Imperii Principis, Capitanei Sandecensis, dum capitaneatus sui auspicia Sandeciae faustissime auspicaretur, luci publicae consignata. Anno Salutis 1688 die 31 Maii. Cracoviae ex officina Fran. Cezary in fol.

Wiek XVIII.

— Łasiński Petrus. Incarnati Verbi Contemplator, B. Stanislaus Casimiritanus, Canonicus Regularis Congregationis S. Salvatoris Lateranensis... Sub eximia protectione Illustris. et Excellentis. Dom. Francisci de Dęmbiany Dęmbinski. Castellani Sandecensis, Capitanei Volbromensis. Cracoviae Typis Univer. 1701 in fol.
Uniwersał tegoż kasztelana, w sprawie pospolitego ruszenia przeciwko wojskom szwedzkim Karola XII.[24]
Franciszek z Dembian Rawicz Dembiński, Kasztelan Sandecki, Starosta Wolbromski.
Wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tem wiedzieć należy, osobliwie Jaśnie Oświeconym Wielmożnym Panom i Braci przy zaleceniu powolności usług moich, także Miastom, Miasteczkom, duchownym i królewskim do wiadomości donoszę. Kiedy tak Rzeczpospolita Nasza vicibus infaustis afflicta, jęczy sub armis przez wprowadzone Wojska Szwedzkie, które przeszedłszy już prawie wszystkie kraje królestwa tego, dalej ad fortia agenda bardziej videntes accedere, aniżeli honesta pacis media z nami przedsiębrać.
Przeto ponieważ w tak nieszczęśliwym czasie sentiendo wszyscy omne malum cierpimy, a mniej sarkamy, sine consilio et praesidio zostając dotychczas. Przystępujemy tandem ad media salvandae Patriae przez trzecie i ostatnie Wici,[25] wydane od I. K. Mci na Pospoliteruszenie, przez naznaczony sejm extraordynaryjny dwuniedzielny do umówienia i postanowienia środków ratowania siebie. In fundamento czego ex munere officii mei, ja wydaję ten mój Uniwersał do Miast, Miasteczek i Wsi, tak królewskich jako i duchownych, Powiatu Sandeckiego i Czchowskiego, aby Wyprawa, inhaerendo Constitutioni an. 1621, irremissibiliter na czas i miejsce naznaczone stawała, sub poenis contra renitentes Legibus Regni descriptis. Dla lepszego tej Wyprawy porządku naznaczam Popis die 18 praesentis junii anno nunc currenti w Mieście Czchowie, na którem miejscu JMP. Chorąży Powiatu z tego uczyni Conscriptionem praesentium z należytym porządkiem, absentes zaś pro renitentibus et Juri Communi rebellibus, stosując się do tak wielu Konstytucyi deklarować będzie, i executionem militarem zaraz instantaneam extendet. Co serio zleciwszy, aby ten Uniwersał tem prędzej do wiadomości przyszedł, po Grodach i Parafiach publikować rozkazałem.
Działo się w Gruszowie[26] dnia 4 czerwca Roku Pańskiego 1703.
Franciszek z Dembian Dembiński, Kasztelan Sądecki, Starosta Wolbromski (podpis własnoręczny). — Pieczęć mała sygnetowa, dobrze zachowana.[27]
— Fatalis Lunae Pallor ad urnam III. Excel. D. Jacobi Morsztyn, Sandomiriensis Palatini, profusis exundantium dolorum tempestate lacrymis polonum involvens orbem. Illustrissimis Fratribus DD. Andreae Morsztyn, Castellano Sandecensi; Stephano Morsztyn, Capitaneo Duninoviensi; Stephano Morsztyn, Capitaneo Kovaliensi, Copiarum S. C. M. Colonello: perenni dolore adumbratum a Collegio Cracoviensi S. J. ad SS. Petrum et Paulum Anno 1729. Kraków druk. I. Matyaszkiewicza in fol.
— Bogdański Gabriel, officii castren. capitaneatus sandecensis subdelegatus juratus. Equus Animosus Sacratioris Bellerophontis, Excellentissimo Domino Georgio Alexandro[28] a Lubomirz Lubomirski, S. R. I. Principi, Comiti in Wisnicz, Jarosław, Koniecpol, Szarogrod, Jazłowiec, Raszkow, Palatino Sandomiriensi, Generali Mareschalco Exercituum Sac. Caesar. Majestatis, Capitaneo Sandecensi. Ad ingressum in supremae dignitatis fastigia inclyti Palatinatus Sandomiriensis[29] porrectus. Anno 1730 die 21 Augusti. Cracoviae typ. Jacobi Matyaszkiewicz in fol.
— Domaniewski Franc., Doctor et Profes. Univer. Cracov., Praepositus Dambroviensis. Impetus Lubomirsciani Srzeniavae lechicum laetificans orbem, in solenni ad Palatinatus Sandomiriensis fastigium ingressu, Celsissimi Illustris. et Excellentis. Dom. Georgii Alexandri S. R. I. Principis, in Wisnicz, Iarosław, Koniecpol, Szarogrod, Iazłowiec, Raszkow Comitis, Ducatus Rosinensis haereditarii domini Lubomirski, Palatini Sandomiriensis, Mareschalci Exercituum S. C. M., Sandecensis Capitanei. Dum inter festivos applausus splendido apparatu et tripudiantibus omnium animis Opatoviae exciperetur, e voto publicae laetitiae demonstratus. Anno 1730 die 21 Augusti. Cracov. Typ. Jacob. Matyaszkiewicz in fol.
— Archipelagus Titulorum Srzeniava, ad quod omnia purpurarum flumina secundo intrant alveo. In Celsissimo Sacri Romani Imperii Principe Illustrissimo Excellentissimo D. Georgio, Comite in Wisnicz, Jarosław et Koniecpol Lubomirski, Palatino Sandomiriensi, Capitaneo Sandecensi, cum Palatini honoris litus attingeret, ab obligato tot nominibus Sandomiriensi Collegio Soc. Jesu profundo cultu adoratum. Sandomiriae typis colleg. Soc. Jesu 1730 in fol.
— Srzeniawa największym rzekom równa... w świeżo zeszłym Jaśnie Oświeconym Książęciu Świętego Rzymskiego Państwa, Hrabi na Wiśniczu, Iarosławiu, Szarogrodzie, Koniecpolu, Iazłowcu, Raszkowie, Jerzym Alexandrze Lubomirskim, Wojewodzie Sandomirskim, Staroście Nowo Sądeckim. Przez x. Stefana od św. Woyciecha Scholar. Piarum. W Krakowie 1736 in fol. Druk Jakuba Matyaszkiewicza. Dedyk. Stanisławowi Lubomirskiemu, Staroście Nowo Sądeckiemu, i Józefowi Lubomirskiemu, Staroście Iaorlickiemu, synom zmarłego.
— Pożar miłości chrześciańskiej w Srzeniawie, albo gorąca chęć y nieugaszony łez publicznych impet w śmiertelności toni... Jaśnie Oświeconego Xiążęcia Jerzego Alexandra Lubomirskiego, Hrabi na Wiśniczu, Jarosławiu, Koniecpolu, Wojewody Sandomirskiego, nominowanego hetmana polnego, Starosty Sandeckiego... pana y dobrodzieja wielu kościołom, ale też osobliwie w Kościele Ottinowskim szczodrobliwego prebendy Józefa Świętego fundatora... przy akcie exekwialnym w Kościele Dąbrowskim 1736. Józef Michał Nogawski. W Krakowie druk Jak. Matyaszkiewicza in fol.
— Fontes purpurei inter auspicatissima Hymenaei solemnia in unum trabeatum oceanum defluentes, seu Celsiss. Illustriss. ac Excellentiss. Dom. Stanislaus Lubomirski, S. R. I. Princeps, Subdapifer Regni, Capitaneus Sandecensis, ac Honorata Pocieiowna, M. D. L. excubitoris lectissima filia, ad avitum suorum fluviorum confluxum, nec non inter geniales applausus exundantes, a devinctissimo collegio luceoriensi et missione vlodimiriensi Soc. Jesu epitalamica panegyri celebrati anno 1740. Leopoli typis Soc. Jesu in fol.
— Affluencya wielkich honorow y spokrewnionych imion przez złączoną parę, JW. Ludowikę Honoratę Pocieiownę, Strażnikownę W. X. L., z J. O. X. S. R. I. Stanisławem Lubomirskim, Podstolim Koronnym, Starostą Sandeckim, sprowadzona. Przy Hymeneusza applauzach, na zawdzięczenie łask dobroczynnie wylanych, Apollina uwieńczona laurem, od obligowanego collegium łuckiego y missyi włodzimirskiey Soc. Jesu. R. P. 1740. Łuck in fol.
— Mowa JW. Stanisława Małachowskiego, Starosty Sandeckiego, Posła Woiewodztwa Krakowskiego, na Seymie Convocationis w Warszawie D. 19 Junii 1764 in fol.
— Mowa Jaśnie Wielmożnego Stanisława Małachowskiego, Starosty Sandeckiego, Marszałka Trybunału Głównego Koronnego, ntiana przy Reasumpcyi Trybunału dnia 1 septembris R. 1774 w Piotrkowie.[30]
— Głos JW. Józefa hr. Ankwicza, Kasztelana Sandeckiego, na sesyi dnia 12 paźdz. 1782 miany. Warszawa druk P. Dufour 1782 in fol.
— Józef Drohojowski, Reformat: Kazanie podczas pogrzebu Jaśnie Wielmożnego Stanisława Hrabi z Posławic Skarbka Ankwicza, bywszego[31] Kasztelana Sandeckiego, polskich orderów kawalera. W kościele krakowskim XX. Reformatów 10 marca R. P. 1785. Kraków druk Ign. Grebla in 4.
— Discours de S. E. Mr. le comte Joseph de Posławice Ankwicz, Castellan de Sandecz, chevalier des ordres de Pologne, prononcé à la séance du 27 Octobre 1788. Varsovie Gröll libraire de la Cour in fol.[32]







  1. Wystarczy nadmienić, że Stanisław Lubomirski, podstoli wiel. koronny, starosta sandecki (1735—1754), posiadał miast i miasteczek 31 i 753 wsi, przynoszących razem intraty rocznej, bardzo nizko według inwentarzy oszacowanej na 2.919.614 złp., sumę na owe czasy rzeczywiście ogromną.
  2. Józef Dunin Karwicki: Z zamglonej i niedawno minionej przeszłości opowiadania historyczne. Warszawa 1902.
  3. Zbudowali świątynie Bogu, twierdze dla ojczyzny, kollegia dla nauk, schronienie dla strapionych i uciekających od świata; byli chlubą w boju, światłem w radzie, zwiedzili i poznali ziemię. — Chcąc się o tem przekonać, wystarczy zobaczyć zamek w Łańcucie, kościół pijarski w Podolińcu na Spiżu, kościół pokarmelicki i zamek w Wiśniczu, których widokiem nie można się dosyć nasycić.
  4. Prawie wszystkie poniżej przytoczone druki miałem pod ręką z bibl. Ossolińskich i Jagiellońskiej, z wyjątkiem kilku, znajdujących się w bibl. Krasińskich w Warszawie, i w bibl. uniwer. w Kijowie. Prócz tego przeglądałem: Estreichera Bibliogr. tomów 13 (tom VIII.—XX.). — Wierzbowskiego Bibliogr. 3 tomy. — Katalog Uniwer. Kijowskiego 4 tomy. — Ks. Browna Bibliot. pisarzy pol. T. J. — Nakoniec Janociana 3 tomy, ale te ostatnie nie przyniosły żadnego plonu.
  5. Wojciech Nowopolski, pospolicie Albertus Novicampianus, profesor Akad. Krakowskiej, † w Krakowie 1558 r.
  6. Syn Krzysztofa Komorowskiego, kasztel. sandec. (1588—1608).
  7. Janusz książę Ostrogski, kasztelan krakowski, jeden z największych magnatów polskich, poślubił najprzód Zuzannę de Seredy, damę wielkiego i starożytnego domu na Węgrzech. Po jej śmierci wszedł powtórnie w małżeńskie związki z Katarzyną Lubomirską, córką Sebast. Lubomirskiego, kasztelana małogoskiego a starosty sandeckiego, z którą brał ślub w Nowym Sączu 1597 r. A gdy i ta umarła, pojął w r. 1613 trzecią żonę Teofilę Tarłównę, córkę Zygmunta Tarły, kasztelana sandeckiego. Dobrze zasłużony kościołowi i ojczyźnie, zmarł 1620 r., pochowany obok matki swojej i pierwszej żony w katedrze tarnowskiej, gdzie ma olbrzymi i wspaniały monument, wykonany przez znakomitego rzeźbiarza wrocławskiego, Jana Pfistera, osiadłego w Polsce przed rokiem 1612, a zmarłego przed rokiem 1645. — Dłuta Pfistera są również okazałe marmurowe pomniki: Adama Hieronima, Mikołaja, Alexandra i Prokopa Sieniawskich w kościele zamkowym w Brzeżanach, tudzież niektóre w katedrze lwowskiej. Zob. Łoziński: Sztuka Lwowska w XVI. i XVII. wieku. Lwów 1898.
  8. Autor w gładkich dystychach unosi się nad uroczem położeniem Nowego Sącza, Karpat i Dunajca, oraz głosi pochwały dostojnych nowożeńców. Strojne Olimpijskie Muzy, z wieńcami i instrumentami muzycznymi w ręku, zdobią w 10 osobnych obrazach ten epiczny poemat.
  9. Wieś Cerekiew leży w powiecie bocheńskim.
  10. Jego mowy, n. p. na pogrzebie Jana Zamojskiego, kancl. wiel. koron. 1605; ks. Piotra Skargi 1612; Jana Karola Chodkiewicza, hetmana wiel. koron. 1621, i inne... dziś jeszcze z wielkim smakiem i pożytkiem odczytywać można.
  11. Był równocześnie starostą grodowym sandeckim (1547—1561).
  12. Syn Zygmunta Tarły, kasztelana sandeckiego (1613—1628). O zasługach i zapisach dobroczynnych tego prałata († 1642), zob. Łętowski: Katalog biskupów i kanoników krakowskich, t. IV. 137—138.
  13. Dwóch było Lubomirskich tegoż imienia. Pierwszy z nich był starostą sandeckim 1590—1598, † 1613. Drugi na tem samem starostwie 1613—1627, † 1627. Zob. Hist. Now. Sącza t. I. 227—228.
  14. Syn Krzysztofa Ossolińskiego, kasztel. sandec. (1633—1636).
  15. Eques auratus = kawaler złotej ostrogi. Przywilej ten nadawała akademia bonońska. Zob. Łoziński: Patrycyat i mieszczaństwo lwowskie. Lwów 1892, str. 81—82.
  16. Miejsca druku i roku nie podano wcale; niezawodnie rok 1636 lub 1637.
  17. Wodzisław, miejscowość w powiecie jędrzejowskim, przy trakcie bitym z Kielc do Krakowa.
  18. Wielkie Kończyce (Gross-Kuntschitz), wieś na Śląsku austryackim w powiecie frysztackim (Freistadt), była gniazdem Mniszchów, z którego się pisali.
  19. Zob. Kmita Mikoł. a Spiritu Sancto: Trzy matki urodzeniem, pobożnością, potomstwem ozdobione. W Krakowie w druk. Krzysztofa Schedla R. P. 1644. druk gocki.
  20. Wydane imieniem Kollegium Toruńskiego S. J. Zob. Brown str. 67.
  21. Był długoletnim kasztelanem sandeckim 1638—1662.
  22. Ks. Marcin Frankowicz, kanonik bobowski, proboszcz łącki, oraz kustosz kollegiaty nowosandeckiej († 1720), oprócz innych rzeczy, wydał w Krakowie 1718 r. in folio obszerną biografię Bł. Kunegundy.
  23. Ks. Jan Hermanni Tow. Jez.
  24. Wiadomo dobrze, że wojska szwedzkie Karola XII. wkroczyły do Polski i zajęły Kraków 1702, a Lwów 1704 r. Ucierpiał od nich niemało i Nowy Sącz, jak czytam w zapiskach miejskich na jednem miejscu: „W r. 1704 na gwałtowną potrzebę całego miasta, t. j. na okup Szwedom, zaciągniono od JMC pana Władysł. Stadnickiego, miecznika czernichowskiego, 645 złp.“
  25. Starodawnym obyczajem szlachta zwoływała się na wojnę przez listy z królewską pieczęcią, po starostwach obnoszone na wysokiej wiesze czyli wici.
  26. Nie wiadomo, o którym tu Gruszowie jest mowa, bo miejscowości tego nazwiska istnieje więcej.
  27. Oryginał papierowy w bibl. Ossolińskich we Lwowie nr. 1129.
  28. W aktach grodzkich sandeckich figuruje Georgius Paulus (Jerzy Paweł) Lubomirski, starosta sandecki (1688—1735) † 14. października 1735, pochowany w kościele w Dąbrowie. Zob. Teka grona konserw. Galicyi zach. T. I. 372.
  29. Varsaviae 9. maii 1729. Palatinatus Sandomiriensis post fata mag. Stanislai Morstin gen. Georgio Alexandro Lubomirski, castrorum regni metatori, confertur. (Wierzbowski: Materyały do dziejów piśmien. pol. T. II. 99. Warszawa 1904).
  30. Zob. Zabawy przyjemne i pożyteczne z różnych autorów zebrane, tom X. część II. str. 257—262. Warszawa 1774.
  31. Był kasztelanem sandeckim od 19. listop. 1771—1781, zrezygnował 1781 r.
  32. Inne rozmaite mowy tegoż kasztelana na sesyach sejmowych w latach 1782—1790, zob. Estreicher: Bibliogr. t. XII. 160—161.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Jan Sygański.