z Eurypidesem do Dyonizosa, boga panteistycznej „religii wyzwolenia“, któremu zwłaszcza monoteista Xenofanes hołdował[1]. I Sofokles mógł także o swych myślach, wcielonych w różnorakie postaci, coś podobnego powiedzieć: „W pośrodku was jak ojciec wśród rodziny stoję, wy wszystkie moje!“ Ale czy z jego słów, pochłaniających myśl i drżących nad myślą, współcześni „ludzie głąb nurtów docieką“? Wilamowitzowi się zdaje, że dociekł. Tymczasem tyle tylko pewnego, że „dobra myśl“ i „dobra rada“ (φρονείν, εύ φρονείν, εύβουλία) górują u Sofoklesa i że nie więcej mają wspólnego z religią Apollina, jak z kultem Dyonizosa Eubuleusa.
Jeszcze na jeden szczegół, znamienny u Sofoklesa, chciałbym zwrócić uwagę. W r. 443/2 poeta Sofokles jako przewodniczący hellenotamiasów dokonał podziału związkowych dzierżaw delijsko-attyckich na pięć dzielnic i przeprowadził ich jednolitą organizacyę. Było to w rok po ostracyzmie Tucydydesa, syna Melezyasa, a w pierwszym roku piętnastoletniej, ciągłej i nieprzerwanej, strategii Peryklesa. Niebawem potem, bo w r. 441/0, Sofokles został strategiem. Trzebaż większych dowodów na to, że był z przekonania gorliwym zwolennikiem polityki Peryklesa i że nie tyle Apollo delficki czyteż delijski nim powodował, ile powodowały nim raczej Atena tudzież państwo ateńskie i dobro „jej przynależnych" Ateńczyków? A szkoda, że Wilamowitz nad tym tak ważnym w publicznem życiu i działalności poety momentem przeszedł bez racyi do porządku dziennego.
Przekonaliśmy się, jak niesłusznie ocenia jeden z największych filologów obecnie żyjących Tucydydesa i Sofoklesa, którzy nasamprzód byli Ateńczykami, a potem dopiero Hellenami, na korzyść Ajschylosa i Herodota, Panhelleńczyka w pierwszym rzędzie lub „Ateńczyka z wyboru“. Za to w trójkącie duchowym pomysłu Wilamowitza Platon zajmuje pierwsze miejsce, Goethe „das Weltkind in der Mitte“, ostatnie zaś miejsce dzierży apostoł
- ↑ Gomperz: Gr. D. II., 7. Wilamowitz: Herakles II., 272: der Gott des Euripides und der Philosophen, welche er wiedergibt, ist ärapas, also unpersönlich, uud kann zu keiner Menschenseele in ein persönliches Verhältnis treten.... Es ist aber der hier ausgeführte Gottesbegriff der des Xenophanes... Por. Meyer: Gesch. d. Alterth. III. Th., str. 659 i nast.
