Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/58

36

CYCERONA O MOWCY.

części darem samego przyrodzenia, widziałem, że i to także podciągnięto pod prawidła sztuki. Poznałem tedy niektóre krótkie o akcyi i pamięci prawidła, ale te z pilnem ćwiczeniem się połączyłem.
 Te są bez mała główne punkta nauki tych mistrzów. Skłamałbym, gdybym powiedział, że ta nauka na nic się nie przyda; są w niej bowiem pewne skazówki, jakby ostrzegające mowce, do czego każdą rzecz odnieść i co ma mieć przed oczyma, żeby od założonego celu mniej się oddalił.
 Ale ja rozumiem, że prawidła nie są tak skuteczne, żeby mowcy idąc za niemi palmę wymowy otrzymać mogli. Co ludzie wymowni sami z siebie czynią, to drudzy dostrzegli i swe postrzeżenia spisali; a tak nie wymowa powstała ze sztuki mówienia, ale sztuka mówienia z wymowy. Nie odrzucam jej jednak, jak się wyżej rzekło; bo jeżeli do wymowy jest mniej potrzebną, jej znajomość jest zaletą dobrze wychowanego człowieka.
 Trzeba wam także ćwiczyć się w szkołach, chociaż już oddawna biegacie do mety; ale mówię to do tych, którzy dopiero w szranki wchodzą, żeby wiedzieli, że w tem powołaniu, równie jak w wojsku, nim przyjdzie do bitwy, ćwiczyć się trzeba w robieniu orężem i w udanej wojnie. — Chcemy, rzekł Sulpicyusz, dowiedzieć się o tych ćwiczeniach, ale i o prawidłach sztuki, o których pokrótce namknąłeś, chcemy więcej usłyszeć, lubo te nie są nam zupełnie nieznane. Wnet do nich powrócimy, a teraz cię prosimy powiedzieć nam, co myślisz o tych przedwstępnych do wymowy ćwiczeniach.

 XXXIII. Chwalę, odpowiedział Krassus, że macie zwyczaj, wybrawszy sprawę podobną do spraw do sądu przychodzących, mówić o niej, jak gdyby była prawdziwą. Ale większa część stara się tem ćwiczeniem głos tylko ukształcić (a i to nie jak trzeba), piersi wzmocnić, język w szybki obrót wprawić, i ma upodobanie w tłumie słów. Myli ich co codzień słyszą, że mówiac wprawiamy się w mówienie. Ale i to także prawda, że źle mówiąc, uczymy się źle mówić. Jeżeli tedy