niegodne, niesłychane, niepowetowane, nieuleczone. Jeżeli od sędziów i słuchaczów, trzeba zjednać ich przychylność i życzliwość, co lepiej dokażemy w ciągu całej mowy, a w szczególności w domówieniu: często jednak wstępy sposobność do tego podają.
Przypominają nam Greccy retorowie, żebyśmy na początku mowy sędziów ujęli i ich uwagę obudzili; jest ci to pożytecznie, ale nie mniej na początku, jak w innych częściach mowy mieć to na baczeniu trzeba; łatwiejsze jednak na początku, bo oczekując jeszcze wszystkiego, sędziowie uważniej słuchają i prędzej do naszych chęci nakłonić się dają. Co na początku mówimy, większym zazwyczaj jaśnieje blaskiem, niż co w dalszym ciągu mówimy, albo dowodząc albo zbijając.
Wstępy mogące ująć lub oburzyć sędziego z tych samych po największej części czerpane są źródeł, które w każdej sprawie do wzruszenia umysłów są najprzydatniejsze. Ale nie trzeba zaraz na wstępie zbytnie się wysilać, tylko z lekka naprzód dotknąć sędziego, żeby na już zachwianego w dalszym ciągu mowy całą siłą uderzyć.
LXXX. Wstęp ma być tak ściśle z następującą po nim mową złączony, iżby nie wydawał się jak przyczepiona do niej cytrysty przegrawka, ale jako całego ciała członek. Niektórzy mowcy, powiedziawszy wstęp troskliwie wypracowany, tak niedbale dalej mówią, iż się zdaje że nie chcą już być słuchani. Nie trzeba naśladować Samnitów, którzy zaczynają bitwę inszemi pociskami, a insze w bitwie miotają; mowca i na początku i w samej walce tej samej broni, to jest tych samych myśli używać powinien.
Retorowie każą krótko opowiadać. Jeżeli przez krótkość rozumieją, żeby żadnego słowa nie było zbytecznego, tak L. Krassus opowiada. Jeżeli zaś przez to rozumieją, żeby nie więcej słów było, jedno ile ich koniecznie potrzeba, to taka krótkość dobra jest czasem; ale często bardzo szkodzi opowiadaniu, nie tylko że ciemność sprowadza, ale że znosi główną zaletę każdego opowiadania, to jest podobanie się i przekonanie. Weźmy na przykład opowiadanie, które tak się zaczyna:
Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/193
Wystąpił problem z korektą tej strony.
