on huk ogłasza? Jeżeli chcemy sobie przypomnieć co nam podanie o każdem bóztwie powiada, łatwo zgadniemy, że ta Matka wszechwładna, której igrzyska zgwałcone, znieważone i obrócone prawie zostały na plac mordu i pogrzebu obywateli, że ta mówię bogini przechadza się po polach i lasach z hukiem i łoskotem.
XII. Onato wam, ona ludowi Rzymskiemu poślaki zbrodni okazała, i znaki niebezpieczeństwa objawiła. Mamże mówić o tych igrzyskach, które przodkowie nasi na górze Palatyńskiej, przed świątynię i w obliczu matki bogów w święta Megaleńskie sprawowane i obchodzone mieć chcieli? które ze zwyczaju i ustanowienia są w najwyższym stopniu święte, uroczyste, religijne? na których starszy Scypio Afrykański, po raz drugi konsul, pierwsze miejsce senatowi przed ławkami ludu wyznaczył[1], a które ta bezecna hałastra splugawiła? na które jeżeli jaki wolny człowiek przyszedł dla widzenia lub dopełnienia powinności religijnej, zaraz się na niego porwano; gdzie żadna uczciwa niewiasta nogą nie postała, bojąc się jakiego gwałtu ze strony mnóstwa niewolników ławki zasiadających. Tak tedy te igrzyska, których świętość jest taka, że je z dalekich krajów sprowadzono i w tem mieście ustanowiono, które jedne tylko ze wszystkich łacińskiego nazwiska nie mają, żeby sam wyraz oznaczał, że ten obrządek od obcych zasięgnięto i pod imieniem matki bogów przyjęto, te igrzyska niewolnicy sprawili! niewolnicy byli widzami! całe zgoła święta Megaleńskie za tego edyla były dla niewolników!
O! bogowie nieśmiertelni! cożbyście innego mogli nam objawić, gdybyście między nami mieszkali i z nami obcowali? Że znieważono igrzyska, to nam wskazujecie i wyraźnie mówicie. Możnaż powiedzieć że było co haniebniejszego, sromotniejszego, zdrożniejszego, tłumniejszego, jak że całe niewolnictwo za pozwoleniem urzędnika z karbów posłuszeństwa wyzwolone na jeden teatr wpuszczono, na drugim burmistrzować mu pozwolono, tak iż jedno zgromadzenie zdane było na dowolność niewolników, drugie całkiem z niewolników się składało?
Gdyby rój pszczół w czasie igrzysk na scenę przyleciał, sądzili-
- ↑ Liwiusz, XXXIV, 54, powiada, że Scypio wyznaczył senatorom oddzielne od ludu miejsce nie na Megaleńskich, ale na Rzymskich igrzyskach, które się odbywały od 4 do 12 września.
