Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 3 Mowy.djvu/133

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.
WSTĘP DO MOWY
PRZECIW L. KALPURNIUSZOWI PIZONOWI.

L. Kalpurninsz Pizo odwołany z Macedonii na wniosek Serwiliusza i Cycerona, lubo stracił wojsko w tej prowincyi prawie bez wojny, popełnił wielkie zdzierstwa, bezprawia, morderstwa, nakoniec oblężony od własnych żołnierzy, zaledwie umknął z życiem, i potajemnie dla wstydu wszedł do Rzymu, był jednak tak nieostrożny, że zaczepił w senacie Cycerona, i zarazem tak nieszlachetny, że mu wyrzucał jego wygnanie, na co senatorowie z krzykiem oburzenia powstali. Utrzymywał, że nikt nie zazdrości! Cyceronowi dokonanych przez niego czynów, ale że go wszyscy znienawidzili dla jego próżności i samochwalstwa, i że ta nienawiść usłała mu drogę na wygnanie, że opiewając swój konsulat, obraził jednym wierszem Pompejusza, w którym chciał mu pokazać jak dalece mówca wyższy jest nad wodza.

Cedant arma togae, concedat laurea linguae.

Wyrzucał mu także że się miota) na słabszych od siebie, a unikał walki z mocniejszymi pomimo słusznych urazy do nieb powodów. Chociaż te wszystkie wyrzuty mogły być poniekąd sprawiedliwe, lepiejby było dla Pizona, gdyby się z niemi nie wyrwał. Cycero tknięty do żywego, odpowiedział mu natychmiast następną mową, w której przekroczył bez wątpienia granice przyzwoitości i umiarkowania, ale zarazem nacechował Pizona, jego żywot, charakter, obyczaje, tokiem piętnem niesławy, że ta na nim pozostanie, jak mówi Middlelon, dopóki potrwają pisma mówcy Rzymskiego. Ale wtenczas ta mowa taki tylko miała skutek, że ją młodzież chciwie czytała. Cicero ad Quintum, III, 1.
Jest ona nieprzerwanem prawie pasmem obelg wyrzeczonych w najnieprzyzwoitszych wyrazach, co tym bardziej zadziwia, że Cycero w wyrzutach naw et przeciwnikowi czynionych umiarkowanie zaleca. Si turpiter, si sordide, si quoquo animi vitio dictum esse aliquid videatur. De Oratore, II, 83. Chociaż niema na to dowodu, z pewnością jednak twierdzić można, że sam Cycero musiał żałować że się tak daleko w tej mowie uniósł; ile że kiedy w jedenaście lat potem