nograficznymi (miało to miejsce u Herodota), a z drugiej z praktycznym wykorzystaniem tejże wiedzy (przypadek Tukidydesa); pisał on swoje dzieła głównie z myślą o przyszłych politykach, którzy dzięki znajomości minionych lat będą wiedzieli później, jak postępować. Tak więc analiza kształtowania podejmowanej aktywności politycznej przez czynniki geograficzne, etnograficzne, ekonomiczne i społeczno-psychologiczne ma bardzo długą historię, sięgającą czasów starożytnej Grecji.
W dobie kształtowania się nowożytnej nauki wiedza ta uzyskiwała stopniową autonomię i zaczęto określać ją jako geografię polityczną lub geopolitykę. Termin „geopolityka” wszedł do obiegu za sprawą szwedzkiego prawnika Rudolfa Kjellena (1864-1922), który chciał nadać tej dziedzinie wiedzy charakter nauki. Rudolf Kjellen jako pierwszy posłużył się terminem „geopolityka” i wprowadził go do szerokiego obiegu naukowego, ale za właściwych twórców geopolityki, jako odrębnej dyscypliny naukowej, uchodzą Amerykanin Alfred Thayer Mahan, Brytyjczyk Halford Mackinder oraz Niemiec Karl Haushofer. Podstawą ich rozważań było deterministyczne założenie, że zjawiska polityczne można wyjaśnić czynnikami fizyczno-geograficznymi, które w dużym stopniu decydują o sile państw. Punktem wyjścia było dla nich nie odosobnione państwo, ale już szerszy układ międzynarodowy, obejmujący liczne kraje[1].
Deterministyczne i naturalistyczne ujęcie związków zachodzących między człowiekiem a środowiskiem geograficznym, charakterystyczne dla początkowego okresu rozwoju geopolityki, nie przetrwało próby czasu; naraziło geopolitykę na miano pseudonauki opartej na fałszywych założeniach metodologicznych i będącej nie tyle nauką, co ideologią wykorzystywaną do uzasadniania ekspansji terytorialnej. W ewolucji, jaką przeszła geopolityka, stopniowo odchodzono od deterministycznych i mechanistycznych koncepcji człowieka i środowiska geograficznego na rzecz podejścia humanistycznego, które zdominowało współczesną geopolitykę. Obecnie uznaje się, iż geopolityka jest częścią szeroko rozumianej geografii humanistycznej czy też, inaczej mówiąc, ukształtowała się na „styku” geografii humanistycznej i politologii. Aby zrozumieć istotę geopolityki i jej specyficzne podejście do badanych problemów, należy zrozumieć istotę geografii humanistycznej oraz właściwy dla niej sposób rozumienia pojęcia przestrzeni[2]. W ujęciu humanistycznym pojęcie środowiska i relacji człowieka ze środowiskiem rozszerza się do rozmiarów kategorii areny ludzkiego życia. Specyficzna przestrzeń ludzkiego życia — kulturowa, historyczna i przyrodnicza — jest elementem zakorzenienia człowieka na ziemi.
