pod komendę Giełguda; nieład jego dywizyi zaraził i mój korpusik. Kazał mi być swoim szefem sztabu. Surowość, której użyć chciałem dla przywrócenia porządku, niepoparta, narobiła mi tylko nieprzyjaciół. Pozbawiło mnie to zdrowia na zawsze. Nerwy moje tak rozdrażnione, że moja żona wygląda jak Herkules przy mnie. Śmiało mogę powiedzieć, że do 9 czerwca byłto czas najszczęśliwszy mego życia, jak odtąd najnieszczęśliwszy; takie gwałtowne przejście chybaby człowiek bez duszy zniósł. — Pomijam to, co o mnie pisali, korzystając z mojej nominacyi, aby mnie potępić jako komendanta, nie wzmiankując, że komunikacye były przecięte, że ja mojej nominacyi wcale nie odebrałem! Czas to wszystko wyjaśni, że w przejściu do Prus poświęciłem całą moję osobistość, ponieważ w kilku zaufanych mogłem się przedrzeć; ale gdy cała siła moskiewska ku Niemnu na nas się obróciła, nie można już było przedrzeć się z korpusem. Nie odłączyłem swego losu i spełniłem kielich… Większe teraz zdarzenia pamięć tych zacierają, większe jeszcze nadejdą. Poznaliśmy się wszyscy, a jak czas się trochę uspokoi, poznamy się lepiej.“
I nie zawiodła go ta ufność; w lat kilka później jaśniejsze światło zaczęło się zwolna przedzierać. Maciej Mielżyński wydał broszurę, w której zarzuty Dembińskiego zbił faktami; nie zostało z nich nic. A choć pismo Mielżyńskiego trudnem jest do czytania, bo nie opowiada ono porządkiem wydarzeń, tylko każde twierdzenie z kolei rozbiera, i choć dlatego nie dostało się do rąk szerszej publiczności, niemniej jednak, ci co szukali prawdy, mogli ja tam znaleść, i wielu znalazło. Uderzało w tej broszurze wyznanie samychże Rosyan, że oni o Chłapowskiego tylko się troszczyli, bo jego jednego poczytywali za zdolnego na Litwie jenerała[1]. Przy lepszem wyświeceniu faktów i przy spokojniejszym poglą-
- ↑ Darstellung der Operationen des littauischen Armee-Korpus, von einem russischen Offizier des Generalstabes an einem preussischen Offizier, zamieszczona w dodatku przez Mielżyńskiego, s. 64.
