że stercora haec sunt, błotem luterskie pisma i księgi nazywał. Ale król Jan nie miał pokory dosyć i siły woli dosyć, aby dogmata katolickie przyjąć wszystkie, bez zastrzeżeń i modyfikacyj. Stworzył sobie swój własny ideał Kościoła katolickiego, na nauce starych Ojców Kościoła wrzekomo oparty i do urządzeń pierwszych czterech wieków zbliżony. Acz z innych motywów, zachciało się i jemu, jak Gustawowi, być reformatorem, utworzyć sobie jakiś kościółek narodowy z żonatym klerem, liturgią szwedzką i komunią pod dwiema postaciami. Mniemał, że tym sposobem przysięgi dochowa i katolicyzm przywróci[1].
Wmawiał więc w siebie, że reform tych wymagają względy polityczne i ostrożność; w gruncie rzeczy domagała się ich jego własna pycha rozumowa i próżność reformatorska. Stąd w jego własnej duszy rozdwojenie, połowiczność, stąd też w akcyi jego na zewnątrz jako króla i władcy, brak siły, stanowczości, półśrodki, wreszcie zwątpienie, i przegrana. Drażliwy, jak każda próżność, zrażał się do każdego, kto natarł na niego i parł do stanowczej akcyi. Dlatego i królowa ostrożnie bardzo i z delikatnością iście niewieścią, dotykała tej ważnej sprawy, błagała papieża, Hozyusza, Jezuitów, aby nie nalegali, kwestyi na ostrzu miecza nie stawili, w trudne położenie króla wchodzili, czyli innemi słowy, aby miłość jego własną, próżność i upór sekciarski oszczędzali. Słuchano próśb pobożnej matrony, i zaprzepaszczono sprawę bożą.
Z tem wszystkiem w usposobieniu króla i w całem braniu się jego do tej sprawy było coś zagadkowego. Długo nie umiano rozwiązać zagadki, dopiero po kilku latach wpadł na jej trop domyślny O. Possevino. Oto król Jan przysięgą zobowiązał się „utrzymać ten stan rzeczy w Szwecyi, w jakim ją zostawił ojciec jego, Gustaw I.“, to znaczy, że państwową religią Szwecyi pozostanie luteranizm. Kto się od króla tej przysięgi domagał? Nikt, wykonał ją król Jan, gdy jeszcze księciem będąc, pokłócił się 1568 r. z królem Erykiem, a ten go przezwał „papistą“. Urażony tem Jan, świadczy to obecny sprzeczce sekretarz Eryka, Sfen Elofson, zaklął się, żeby Bóg nigdy do tronu nie dopuścił ani jego, ani też syna jego, jeżeli to prawda[2].
