Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/219

kanoniczek. Wstępując do stowarzyszenia, kanoniczka składa uroczystą deklarację wypełniania ustawy i posłuszeństwa ksieni, która piastuje swój urząd dożywotnio i składa ślub czystości.
 Kanoniczki zakonne powstały równocześnie z męskiemi kongregacjami kanoników regularnych. Ważniejsze z nich są: kanoniczki lateraneńskie w Rzymie, kanoniczki Grobu św. w Niderlandach, w Badenji i w Anglji, kanoniczki Ducha św. czyli Duchaczki w Krakowie (ob. Ducha św. zakony) i kanoniczki premonstrateńskie czyli norbertanki w Krakowie (ob. Norbertanki).

 Kanoniczne ewangelje, ob. Ewangelje kanoniczne.

 Kanoniczne prawo, ogół przepisów, określających urządzenie, działanie organów i instytucyj i stosunki społeczne Kościoła katolickiego, wydanych przez władzę prawodawczą tegoż Kościoła. Ze względu na źródło pochodzenia dzielą prawo kanoniczne na prawo Boskie (ius divinum), pochodzące od Chrystusa i prawo ludzkie, pochodzące od apostołów i ich następców. Ze względu na przedmiot rozróżniamy prawo publiczne, zawierające zasady urządzenia Kościoła, jako instytucji publicznej, założonej przez Chrystusa i prywatne, czyli przepisy, określające prawa i obowiązki poszczególnych członków Kościoła. Ze względu na terytorjalny zakres działania rozróżniamy prawo powszechne, obowiązujące w całym Kościele (ius universale) i prawo lokalne (partykularne), obowiązujące w pewnej jego części. Ze względu na zakres osób, objętych przepisami prawnemi, rozróżniamy prawo ogólne, czyli generalne, obowiązujące wszystkich i prawo specjalne, czyli odrębne, które obowiązuje tylko pewne kategorje osób (np. osoby stanu duchownego) a wreszcie ze względu na pobudki wydania poszczególnych przepisów prawnych rozróżniamy prawo pospolite (ius commune), t. j. zastosowane do zwykłych, normalnych stosunków i prawo wyjątkowe (ius singulare), obowiązujące w szczególnych i wyjątkowych wypadkach.
 Źródłami powszechnego prawa kanonicznego jest Pismo św., dekrety soborów powszechnych i konstytucje papieży (listy apostolskie, bulle, brevia, encykliki, reskrypty i motu pro prio). Źródłami prawa lokalnego (partykularnego) są dekrety synodów partykularnych i konkordaty.
 Głównym zbiorem prawa kanonicznego był do najnowszych czasów Corpus iuris canonici (ob.). Od dnia 19 maja 1918 roku zbiorem obowiązującego prawa kanonicznego jest Kodeks prawa kanonicznego (ob. Kodeks).

 Kanonizacja, uznanie za świętego lub świętą (ob. Święci), polega na oświadczeniu papieża, że zmarły zostaje wpisany do kanonu (spisu) świętych i ma w całym Kościele odbierać cześć należną świętym. Uroczysty akt kanonizacji odbywa się po ukończeniu procesu kanonicznego, trwającego nieraz lat kilkadziesiąt. W procesie tym ustanowiony z urzędu „promotor fidei“ ma obowiązek podnosić zarzuty i wątpliwości, stąd zwany jest „advocatus diaboli“, podczas gdy zadaniem „prokuratora“ jest zbijanie zarzutów i usuwanie wątpliwości (por. Beatyfikacja).

 Kanony apostolskie, ob. Apostolskie kanony.

 Kanony ołtarzowe, tablice, stojące na ołtarzu, na których są wydrukowane pewne części mszy św. Środkowa nazywa się „tabella secretarum“, boczna, stojąca po stronie ewangelji, zawiera początek ewangelji św. Jana, czytany przy końcu mszy św. i nazywa się „In principio“, boczna po stronie lekcji nazywa się „Lavabo“.

 Kanony pokutne (libri poenitentiales), księgi używane w Kościele katolickim od III wieku do czasu wypraw krzyżowych, zawierające postanowienia kościelne dotyczące spowiedzi i pokuty oraz wykazy kar, które spowiednicy mieli zadawać pokutnikom za poszczególne grzechy. Oznaczając karę za przewinienia i wskazując tem samem wysokość winy wedle wyobrażeń wieku, są one nietylko ważnem źródłem prawa kościelnego ale także rzucają światło na stan oświaty i cywilizacji ówczesnej. Najdawniejsze ze znanych kanonów pokutnych Kościoła zachodniego powstały w drugiej połowie VI wieku w Anglji i Irlandji. A mianowicie wydany za sprawą Teodora, arcybiskupa z Canterbury (668 —