Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/109

ra i innych autorów starożytnych, będący dotychczas skarbnicą wiedzy filologicznej. Na stanowisku arcybiskupa odznaczał się wielką gorliwością i energją w utrzymywaniu karności kościelnej, zwłaszcza wśród zakonników. Zmarł w r. 1194.

 Euthymios Zigabenus, wybitny teolog Kościoła greckiego, żył z początkiem XII wieku w Konstantynopolu. Zostawił pisma egzegetyczne, a mianowicie komentarze psalmów i czterech ewangelij oraz pisma polemiczne („Panoplia dogmatica“) zwalczające herezje.

 Eutyches, ob. Monofizyci.

 Euzebjanie, sekta, ob. Euzebjusz 1 i 3.

 Euzebjusz. Jest kilkunastu pisarzy kościelnych tego imienia. Najwybitniejszymi z nich są:
 1. E. z Cezarei, zwany ojcem historji kościelnej, ur. w Palestynie ok. r. 270, był biskupem w Cezarei i zm. ok. r. 340. W sporach arjańskich był zwolennikiem kierunku pośredniego i uchodził za półarjanina. Zostawił historję Kościoła w 10 księgach i zarys historji świata, p. t. Chronicon, dzieło wielce cenione w wiekach średnich.
 2. E. z Emezy, grecki pisarz kościelny z IV w., przyjaciel poprzedniego. Odrzucił ofiarowaną mu godność patrjarchy i został biskupem Emezy, musiał jednak opuścić biskupstwo, będąc z powodu swej wiedzy astronomicznej podejrzany o czarnoksięstwo. Zm. w Antjochji w r. 360 i zostawił liczne pisma egzegetyczne, dogmatyczne i polemiczne.
 3. E. z Nikodemji, patrjarcha w Konstantynopolu, wychowawca cesarza Juljana, przyjaciel i protektor Arjusza. Był wraz z E. z Cezarei (ob. wyżej) przywódcą t. zw. semiarjanów, którzy od nich obydwu nazywali się euzebjanami. Zm. w r. 342.
 4. E. biskup Laodycei w Syrji, zm. w r. 269, odznaczył się jako diakon kościoła w Aleksandrji nieustraszoną odwagą w czasie prześladowań chrześcijan oraz ofiarną działalnością podczas panującej tam zarazy.
 5. Św. E. z Samozaty, zm. ok. r. 379, jeden z najgorliwszych zwolenników uchwał soboru nicejskiego, zwalczał t. zw. semiarjanów.
 6. Św. E., biskup w Vercelli, zm. ok. r. 371, wytrwały obrońca uchwał soboru nicejskiego, wygnany w r. 355, wrócił do Vercelli w r. 363. Pierwszy począł używać zakonników do odprawiania nabożeństw.

 Evangeliarium. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa nazywała się tak księga, zawierająca ustępy z ewangelji, przeznaczone do publicznego odczytywania. Księgi te przepisywano ze szczególną starannością i częstokroć wspaniale ozdabiano. Używano ich na synodach, przy składaniu przysięgi, przy koronacjach, przy wyświęcaniu biskupów i innych uroczystościach.

 Ewangelicki Aljans (ang. Evangelical Alliance), związek protestanckich „kościołów krajowych“ i sekt, założony w celu krzewienia protestantyzmu i walki z Kościołem katolickim. Myśl założenia tego związku wyszła od Tomasza Chalmersa (1780 — 1847), teologa angielskiego i założyciela „wolnego kościoła prezbiterjańskiego“ w Szkocji. Pierwsze zgromadzenie związku odbyło się w Londynie (1846) i uchwaliło 9 zasad wiary, nie będących jednak wyznaniem wiary, lecz określeniem warunków co do przekonań dla przystępujących do związku. Pomiędzy temi 9 punktami jest także „prawo i obowiązek każdego do tłumaczenia sobie Pisma św. według własnego sądu“ (punkt 2) oraz wiara w usprawiedliwienie przez samą tylko wiarę (punkt 6). Najmniej uznania znalazł Aljans ewangelicki z początku w Niemczech, gdzie ortodoksja protestancka zarzucała mu braki w określeniach wiary w owych 9 punktach, a partja liberalna przeciwnie uważała je za idące zbyt daleko w ograniczeniu swobody przekonań członków. Mimo tego na kongresie Aljansu w Berlinie (1847) było zgromadzonych 1254 członków, którzy uchwalili adres do króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. Następne zgromadzenie odbyło się w r. 1861 w Genewie, lecz nie zdołało pogodzić różnicy przekonań, powstałej już na kongresie w Berlinie, między zasadami metodystów Anglji i Ameryki a zwolennikami liberalnej teologji Niemiec, Holandji i Szwajcarji. Wobec tego na konferencjach w Amsterdamie (1867), w N. Yorku (1873), Bazylei