Strona:Polska w r. 1811 i 1813 T.1.djvu/24

denta warszawskiego, aby go zamienić na wyższy, ministra pełnomocnika przy dworze wirtemberskim, jednakowoż nie łudził się co do powodów tej zmiany. Czuł on, że pod tym pozornym awansem ukrywała się mniejsza rzeczywistość, dlatego miłość własna zrobiła go milczącym względem mnie. O ile się dało, okazywałem mu, jak dalece obcy byłem tej zmianie. W pół roku, wskutek jego nominacji przy dworze saskim, stosunki między nami zawiązały się na nowo i utrzymywał nieprzerwanie; i wtenczas to pojęliśmy się lepiej, a nabrawszy ku sobie obopólnej ufności i przyjaźni, pozostaliśmy temu stosunkowi wierni do śmierci.
 Tymczasem w braku słownych objaśnień, napróżno domagałem się od niego potrzebnych mi informacji. Pismo pana Serry było rodzajem tachigrafji, do której nie miałem klucza. Po kilku daremnych próbach, robiąc z potrzeby cnotę, powiedziałem sobie, że koniec końcem powinienem sam przez się wyrobić sobie zdanie nowe o kraju i ludziach. Mówić mało, słuchać wiele, starać się poznać wszystko, bez pokazania, że mam zamiar wpływania na to lub owo — takie było zajęcie pierwszych chwil mego pobytu w Warszawie. Sposób ten udał mi się; w kilka miesięcy poznałem z gruntu wiele punktów wystudjowanych przeze mnie.
 Z czego składało się Ks. Warszawskie? O państwie tem, figurującem przez lat pięć na mapie Europy, dziś już zapomniano, jakby o wyspie, zrodzonej przez wybuch podwodnego wulkanu, a przez nowy wulkan pogrążonej w głębinach morskich. Utworzenie Ks. Warszawskiego zapowiadało całkowite wskrzeszenie Polski; a dość było tego jednego względu, aby ogromny interes wiązał się z losami tego kraiku, bo chociaż nadzieje zawiodły, jednakowoż wspomnienie o tem państwie, godne jest zachowania z powodu wielkich katastrof, których było przyczyną.
 Księstwo Warszawskie winno było swój pobyt pokojo-