Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/340

wiście usprawiedliwić to słowo przez przykład na sobie samym mógł tylko człowiek doskonały, niezależny od zdarzeń i klęsk zewnętrznych; innemi słowy, mędrzec. Jest to — ideał prawie nieosiągalny. Dlatego konieczną rzeczą jest, w celu moralnego wychowania ludzi, dać im inny, dostępny ideał; ten drugi ideał podrzędny — to obowiązek. Panecjusz jest twórcą etyki obowiązku; w tem leży wielka jego zasługa dla ludzkości. Rzucone przezeń ziarna wydały obfity plon właśnie na niwie świadomości narodowej rzymskiej, która przez samą naturę była jak najlepiej przygotowana dla ich przyjęcia; dzięki Panecjuszowi bohaterska filozofja stoicka stała się narodową filozofją rzymską.
 A mimo wszystko hellenizm tego drugiego i trzeciego pokolenia nie miał takiego entuzjazmu, jakim odznaczało się pierwsze pokolenie Scypjona Starszego i Flaminina. Jest to widoczne nawet w urywkach satyr Lucyljusza, który wśród innych niesympatycznych dla siebie zjawisk wyśmiewa także i ów skrajny filhellenizm epoki Flaminina; widać to również i w praktyce, z wyników trzeciej wojny Macedońskiej, w porównaniu z wynikami drugiej z faktu, iż nałożono daninę na prowincje macedońskie; iż surowo postępowano z Achejczykami; iż powstała naprężona atmosfera niedowierzania, która wogóle opanowała stosunki grecko-rzymskie. I chyba się nie pomylimy, przypisując przeważną rolę w tem oziębieniu stosunków-nacjonalistycznej polityce znanego nam już M. Porcjusza Katona.
 Był on również miłośnikiem literatury, lecz tworzył ją sam, a cel, który pragnął osiągnąć, był czysto praktyczny. Dlatego też nie zajmował się poezją, jakiż mógł być z niej pożytek? Inna sprawa — wychowanie: sam posiadał syna, i aby go wychować, poświęcił mu większą część tego, co napisał. Między innemi i wyżej wspomnianą historję rzymską; napisał ją nawet własnoręcznie wielkiemi literami, ażeby chłopiec łatwiej mógł ją przeczytać. Jemu również poświęcił małą encyklopedję, zbiór wiadomości pożytecznych dla przyszłego obywatela i ziemia-