Przejdź do zawartości

Strona:PL Stanisław Karwowski - Kronika miasta Leszna.djvu/033

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
III.
Upadek Leszna.

Zwrot w pojęciach religijnych w Polsce. Odjęcie kościoła Braciom Czeskim. Przywilej z r. 1652. Położenie dyssydentów polskich. Zburzenie Leszna 1656 r.

Lecz minęły Zygmuntowskie czasy. Już za Batorego kaolicyzm zaczął się ruszać. Sprowadzeni 1566 r. przez kardynała Hozyusza Jezuici obejmowali kierunek szkół, wdzierając się układnością, gładkimi obyczajami i pobłażaniem w łaskę możnych i zadziwiając zarazem Polaków głęboką nauką i świetną wymową, jaką się odznaczali Herbest, Wujek, Skarga, Bierkowski, Sarbiewski. Biegli w rozumowaniu i bystrego pojęcia wyzywali dyssydentów do walki na słowa, w któréj często zwyciężali, czém tak opanowali umysły, że większa część innowierców szybko porzuciła odszczepieństwo. Znaczne zwycięstwa zawdzięczali i téj głównie okoliczności, że reformacya w Polsce nie była tyle skutkiem głębokich przekonań religijnych, ile chwilową fantazyą łaknącéj wolności w życiu publiczném i duchowém szlachty. Wielki téż wpływ na zwrot rzeczy w Polsce wywarło wygaśnięcie możnych rodzin dyssydenckich jak Krotowskich, Ostorogów, Górków, powrót na łono kościoła katolickiego Radziwiłłów, Le-