platania zazwyczaj od. czwartego roku życia, niekiedy między 3 a 4 rokiem. Oczywiście nie pobierają, one tam żadnej nauki. Dzieci same nazywają, szkoły elementarne „natural schools“ (rzeczywistemi szkołami), w odróżnieniu od owych zakładów, wysysających krew dziatwy, gdzie poprostu każą im pracować, dopóki nie odrobią roboty, zadanej im przez nawpół wygłodzone matki, a wynoszącej zwykle 30 jardów dziennie. Matki te nieraz każą im jeszcze pracować w domu do 10, 11 lub 12 godziny w nocy. Dzieci krwawią sobie o słomę paluszki i usta, któremi ją nieustannie zwilżają. Według zbiorowej opinji sanitarnych urzędników londyńskich, zreasumowanej przez d-ra Ballarda, 300 stóp sześciennych na osobę stanowi przestrzeń minimalną w sypialni lub w pracowni. Ale w szkołach wypłatania ze słomy przestrzeń jest jeszcze skąpiej odmierzona, niż w szkołach koronkarstwa: 12⅔, 17, 18½; i poniżej 22 stóp sześciennych na osobę.
„Mniejsze z pomiędzy tych liczb“, powiada komisarz White, „wyobrażają mniej niż połowę tej przestrzeni, którąby dziecko miało, gdyby je wpakowano do skrzynki, liczącej 3 stopy w każdym kierunku“. Taka jest radość życia dzieci do 12-go lub 14-go roku! Biedni, wynędzniali rodzice myślą już tylko o tem, aby jak najwięcej z dziecka wycisnąć. Oczywiście dzieci, skoro tylko wyrosną, nie dbają ani trochę o rodziców i porzucają ich. „Nic dziwnego, że ciemnota i występki szerzą się śród ludności, wychowanej w ten sposób... Moralność jej stoi na najniższym poziomie... Wiele kobiet miewa dzieci nieprawe, i to nieraz w wieku tak niedojrzałym, że wprowadzają w zdumenie nawet znawców statystyki kryminalnej“[1]. A ojczyzna tych wzorowych rodzin jest wzorem chrześcijańskich krajów Europy, jak orzeka hr. Montalembert, niewątpliwie bardzo kompetentny w dziedzinie chrześcijaństwa.
Płaca robocza w opisanych tu gałęziach przemysłu jest wogóle nędzna (maksymalna, wyjątkowo wysoka płaca dziecięca w szkołach wyplatania ze słomy wynosi 3 szylingi), a powszechnie panujący, zwłaszcza w okręgach przemysłu koronkarskiego, „trucksystem“ [system płacenia robotnikom towarami zamiast pieniędzmi], spycha ją jeszcze o wiele poniżej jej poziomu nominalnego[2].
Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/533
Wystąpił problem z korektą tej strony.
