petuus haeres efficitur iure id dictante. Wpis powyższy stawia tę sprawę zupełnie wyraźnie; oczywistą jest jednak rzeczą, że w ciągu całego okresu renty czynszowej sprawa dzierżawy i odkupu młyna nie wyglądała tak jasno, jak na początku XVI wieku; wobec braku źródeł trudno śledzić dokładniej ewolucję dzierżaw, można tylko odnośnie do wcześniejszych okresów chwytać na gorąco pewne już skrystalizowane formy i najwyżej wysuwać hipotezy co do ich powstawania i rozwoju.
Ciekawe i celowe byłoby zbadanie, z jakiego elementu rekrutowali się dzierżawcy — młynarze. Sądzić należy, że w okresie powstawania młynów musieli to być ludzie wyspecjalizowani w swoim zawodzie, posiadający również pewną ogólną wiedzę techniczną z zakresu budowy młynów. Młynarze musieli umieć nie tylko prowadzić młyn, lecz także zbudować go i zabezpieczyć przed zniszczeniem. Molendinatori, qui molendinum construendum[1], mówi wyraźnie jeden przywilej. Tłumacząc, dlaczego przy podziale spadkowym młyn dostał jeden ze spadkobierców, dokument mówi, że „vir, in arte carpentaria et molendini bene habet eruditum[2]. Zrozumiałe jest, że taki młynarz — konstruktor musiał poza sztuką ciesielską posiadać sztukę prowizorycznego ostrzenia kamieni młyńskich, umiejętność kopana fos, sypania grobli itp.[3]. Przykładów mówiących o młynarzach — specjalistach, konstruktorach, można by przytoczyć wiele[4]. W świetle powyższych uwag możemy stwierdzić, że młynarstwo nie było dostępne dla zwykłych kmieci. Zawodu wymagającego szeregu umiejętności nie można było wykonywać bez uprzedniego przygotowania. Dotyczy to zresztą nie tylko okresu budowy, zakładania nowych młynów, ale i późniejszego. Konserwowanie młynów i budowanie nowych w drugiej połowie XV wieku było rzeczą o tyle prostszą, że znano już wiele wzorów, przykładów itp. W wiekach XIII-XIV natomiast sprawa przedstawiała się gorzej. Wiadomo, że cystersi[5] specjalizowali się w budowie młynów. W XIII wieku na teren Wielkopolski sprowadzano specjalistów z Niemiec[6]. Wymowny jest również cytowany przez Tyca dokument[7] mówiący o niejakim Piętce
- ↑ Kod. Dypl. Wkp., t. III, r. 1365, nr 1548.
- ↑ SPPP, t. XI, r. 1444, nr 4448.
- ↑ Por. liczne wzmianki przy omawianiu młynów okresu pańszczyźnianego, a także SPPP, t. IX, r. 1430, nr 1409, czy Kod. Dypl. Wkp., t. III, r. 1380, nr 1773.
- ↑ Por. Rummler, Die Schulzen… str. 12.
- ↑ Por. Tyc. o.c., str. 60; Kod. Dypl. Wkp., t. I, nr 191, t. II, nr 1044.
- ↑ Kod. Dypl. Wkp., t. I, r. 1236, nr 198.
- ↑ Tyc. o.c., str. 60; Kod. Dypl. Wkp., t. II, nr 851, r. 1302. tanebitur molas et alia omnia que necessaria sunt ad molendinum, proprils sumptibus et laboribus comparare, aliqua molendina pro nostra utilitate voluerimus non per alias artifices, nisi per prefatum molendinarium construere tenebimur.
