człowiekowi za jego czyny, gdyż daną mu została swoboda robienia albo nie robienia czego. Człowiek może wybierać pomiędzy dobrem a złem, zadaniem więc próby jest wystawiać go na pokusę złego, nie odbierając zasługi opierania się takowemu, owóż chociaż Bóg wie naprzód czy wytrwa człowiek lub nie, nie może go jednak w swej sprawiedliwości ani karać ani nagradzać za czyny niedokonane“ (258.)
Podobnież dzieje się i z ludźmi. Niech sobie będzie jaknajzdolniejszy współubiegający się, pomimo jednak całej pewności jaką mają w jego powodzenie, nie dadzą mu nigdy stopnia przed egzaminem, t. j. bez próby; tak samo i sędzia potępia obwinionego na mocy tylko czynu dokonanego, ale nie za to, że mógł popełnić tę winę w przypuszczeniu.
Im więcej zastanawiamy się nad skutkami, jakie wypadłyby dla człowieka, w skutek wiedzy o swej przyszłości, tem mocniej czujemy jak mądrze Opatrzność uczyniła, zakrywając takową przed nami. Pewność wypadku nastąpić mającego pogrążyłaby nas w bezczynność; przeczucie nieszczęścia, pogrążałoby nas w rozpacz; tak w jednym jak w drugim wypadku siły nasze zostałyby unicestwione. Oto dla czego przyszłość została wystawioną przed nami jako cel, który potrzeba osiągnąć własnemi siłami, ale bez wiadomości prób, przez które mamy przejść zanim go dopniemy. Wiadomość wszystkich przejść odjęłaby nam siłę inicjatywy i użycie wolnej woli; pozwalalibyśmy się porywać wypadkom z obojętnością, nie używając wcale do tego swych zdolności. Gdy powodzenie jest zapewnione, wtedy przestajemy troszczyć się o nie.
872. Pytanie wolnej woli może być strzeszczone w sposób następujący: przeznaczenie nie prowadzi człowieka do złego: czyny jego nie są naprzód zapisane; zbrodnie jakie popełnia nie są skutkiem jakiegoś wyroku losu. Jako próbę i pokutę może on wybierać żywot, w którym może być popychany ku zbrodni, bądź przez otoczenie, wśród którego pozostaje, bądź na mocy zbiegu
