hasło autonomji i konstytuanty, które można było rozumieć jako etap do zupełnej niepodległości, ile rosnące tendencje zdążające do rewizji programu w duchu porzucenia żądania niepodległości. Zaczęły się pojawiać głosy traktujące hasło niepodległości nie jako cel, ale jako ideał.
Z drugiej strony Ignacy Daszyński w liście otwartym ostrzegał przed porzuceniem platformy niepodległościowej[1]. Tymczasem VIII zjazd P. P. S. w lutym 1906 r. jeszcze pogłębił różnice. Powziął on uchwałę, że „rewolucja prowadzi do obalenia caratu, do stworzenia na jego gruzach ustroju politycznego na zasadach republiki federacyjnej, a nie do odbudowania niepodległej Polski, jednakże stworzy warunki, które w przyszłości umożliwiają urzeczywistnienie niepodległości“. Na IX zjeździe tegoż roku w listopadzie doszło ostatecznie do rozłamu. Z jednej strony powstała Frakcja rewolucyjna P. P. S. (prawica), która w marcu 1907 r.
przyjęła nowy program stający zasadniczo na stanowisku niepodległości, ale przewidujący w odpowiednich warunkach walkę o ustrój najbardziej do pełnej niepodległości zbliżony, a więc przy przeobrażeniu Rosji, walkę o konstytuantę warszawską i o ustrój z odrębnym parlamentem i rządem. Z drugiej strony lewica uchwaliła w r. 1908 również nowy program, który porzuca ostatecznie hasło niepodległości i przyjąwszy przesłankę zbliżoną do stanowiska S. D. K. P. i L. („nowożytny... rozwój utworzył nowe podstawy ekonomicznej i społecznej łączności między obszarami Polski a ludami i krajami, z któremi przeobrażała się oma razem ma nowoczesne społeczeństwo kapitalistyczne“), ogranicza się do hasła szerokiej autonomji opartej ma sejmie prawodawczym, bez wspominania o konstytuancie i federacji, o których mówiła w latach 1905—1906. W ten sposób dokonywująca się w lewicy ewolucja zbliżyła ją w znacznej mierze do stanowiska S. D. K. P. i L.
W okresie przed wybuchem wojny zanotować można jeszcze dwa przekształcenia ideowe, które dokonały się w obrębie polskiego ruchu socjalistycznego. W r. 1911 zorganizowała się szeregach P. P. S. (która porzuciła już dodatek „Frakcja rewolucyjna“) opozycja pod wodzą Feliksa Perla, która opierając się podobnie jak większość (na której czele stał J. Piłsudski) na stanowisku niepodległości, występowała jednak przeciw zbyt jednostronnemu oddaniu się partji robocie militarnej z zaniedbaniem właściwej roboty partyjnej, przeciw uniezależnianiu tej działalności militarnej od partji i przeciw osłabieniu podstawy klasowej przyszłej walki przez sojusze z stronnictwami niesocjalistycznemi. Przed samą wojną nastąpił rozłam w S. D. K. P. i L. na dwie frakcje. T. zw. zarządowcy (Róża Luksemburg, Marchlewski, Dzierżyński i in.) nie połączyli się z rosyjską socjalno-demokracją. Uczynili to natomiast t. zw.
rozłamowcy (Radek, Unszlicht i in.). Obie frakcje jednak zwalczają nadal gwałtownie hasło niepodległości.
Wojna przyniosła dalsze zmiany. Z chwilą jej wybuchu zlikwidowała się P. P. S. Opozycja, a członkowie jej wrócili do wspólnych szeregów. Part ja jako całość poparła akcję legjonową, a potem podjęła walkę z okupacją pod hasłem pełnej niepodległości. Lewica P. P. S.
- ↑ Zaznaczyć należy, że ruch socjalistyczny w b. zaborze austrjackim współdziałał w ustalaniu platformy ideowej polskiego socjaliizmu z P. P. S. zaboru rosyjskiego, a stanowisko jego było zgodne ze stanowiskiem kierunku niepodległościowego.
