niejedna powieść ewangeliczna[1]. O samym Budzie tak mało wiemy, że znakomity oryentalista Senart w swojm świetnem dziele: Essai sur la legende du Buddha (1875 Paris), dowodzi, ze Buda historyczny nigdy nie istniał, lecz jest personifikacyą słońca, a wszystkie przygody jego są kosmicznymi symbolami. Chociaż zdaniu Senarta wydaje mi się exageracyą, tu jednak siła dowodów jego i stanowcza odpowiedź dana krytykom niemieckim w 2giem wydaniu, które okazało się pod koniec r. 1892, tego są rodzaju, że odbierają odwagę afirmowania czegokolwiek o założycielu budyzmu. A jeżeli nic prawie nie wiemy o jego osobie, to mniej jeszcze u tem, czego chciał lub nauczał Wyjąwszy kilka napisów z panowania króla Asoki, których chronologia bardzo jest niepewna, nie mamy żadnych dokumentów o Budyzmie z czasów przed Chr. Najdawniejsza księga św. w języku Pehli, tak zwane Mahawansa, napisana została na wyspie Ceylon w 5tym wieku naszej ery, prawda, że na podstawie dawniejszych dzieł sanskryckich, ale te przepadły. Wyspa jednak Ceylon w owym czasie miała wielką gminę chrześciańską, miała biskupa i kapłanów, a zapewne i zakonników[2]. Trudno przypuścić, że oni żadnego nie wy-
- ↑ Spiegel, Eranische Alterthumskunde. Bd. I. p. 661. Bd III. p. 717-722.
- ↑ Piszący w r. 540 Kosmas Indikopleustes, który, zanim został mnichem w klasztorze Raitu na półwyspie synaickim, skrzętnym był kupcem i podróżował wiele nietylko po morzu Śródziemnem i Czerwonem, lecz nawet po Indyjskiem (zkąd jego przydomek), opowiada, jak chrześcijaństwo za jego czasów nietylko po całej Persyi było rozszerzone, lecz nawet po wyspach morza Indyjskiego, a biskupi tamtejsi byli konsekrowani przez biskupów perskich. Jego przyjaciel Sopatros, który umarł w r. 512, pojechawszy raz do Sieledyby (zam. Sihaladipy, tj. wyspa lwów, dziś Ceylon), zastał tam kwitnącą dyecezyę chrześcijańską. Zob. artykuł: Kosmas der Indienfahrer w Jahrbücher für protestantische Theologie. Rok 1883. Zeszyt 1szy, str. 104-141. Zkądinąd wiadomo, że arcybiskupi perscy w Seleucyi wywierali wielki wpływ na Indye przedgangesowe, a po swojem oderwaniu się od patryarchatu antyocheńskiego, gdy przeszli na herezyę Nestoryusza, uważali siebie nietylko za metropolitów Persyi, lecz całych także Indyj. Spiegel, Eranische Alterthumskunde. Tom 1, str. 719.
