cha z zachwytem kazań tego bernardyna, nie wie zapewne, że słucha kazań innej przyjaciółki Narcyzy — „Gosselinki“. Z dwóch Ziemięckich jedna będzie pierwszą w Polsce filozofką, druga ściągnie na siebie opinję warjatki, zakładając szkółki w swoich majątkach...
Kobiety wkroczą w literaturę. Też ośmieli je próżnia, jaka się wytworzyła. Wielka nasza poezja — wogóle znaczna część literatury — wyemigrowała za granicę. Na terenie opuszczonym przez mężczyzn, kobiety występują śmielej. Zakładają swoje pismo. Wydają Noworocznik, w którym — nieznana w Polsce sensacja — występuje dwadzieścia dwie kobiet. Imają się najwyższych zagadnień. Myśl kobiet choruje wówczas, wedle wyrażenia Żmichowskiej, na „przekrwienie kosmologiczne“. Wreszcie, data ważna: Poganka Żmichowskiej, przerastająca o głowę wszystko, co w tym czasie powstało w kraju; najwybitniejszy utwór literacki epoki, po dziełach naszych największych tułaczów.
Poganka należy do wielkiej rodziny europejskiego Romantyzmu. Utwór ten zwrócił na jego autorkę wszystkie oczy, związał z jej imieniem najświetniejsze nadzieje. Ale niebawem też same swoiste warunki, które zdecydowały o kierunku „emancypacji“ naszych kobiet, skręciły kark twórczości Narcyzy. Jesteśmy w przededniu poronionych ruchów rewolucyjnych lat 1846 i 1848; Narcyza oddaje się im cała, co ją prowadzi niebawem do więzienia. Jedyna jej literatura wówczas — długo, zbyt długo! — to szyfrowane listy do przyjaciółek.
Kiedy, spędziwszy półtrzecia roku w celi, wyszła z więzienia, zastała w kraju wielkie przemiany. Po okresie rozkołysanych nadziei, zamierzeń, buntów, cisza martwoty. W całej Europie zaczyna się doba reakcji; w Polsce bardziej niż gdzieindziej. Po przebytym wstrzą-
Strona:Narcyza Żmichowska - Biała róża.pdf/19
Ta strona została przepisana.
