wszystkie strony, poruszając z okrutną wesołością dzwoneczkami starej czapeczki błazeńskiej (Correspondance inédite. 1877 r.)“.
Bichat i Von-der Kolk zauważyli, że ludzie ze skrzywioną szyją posiadają umysł żywszy, aniżeli inni.
Conolly miał chorego, którego umysł ożywiał się, kiedy mu przykładano wezykatorye, i kilku innych, w których obudziły się zdolności rozmaite w początkach suchot i podagry. Wszyscy wiemy, że garbaci odznaczają się dowcipem i przebiegłością. Rokitansky starał się nawet to objaśnić, mianowicie, że aorta dawszy rozgałęzienia naczyń krwionośnych idących do głowy, zagina się potem, w skutek czego rozszerza się objemność serca i zwiększa ciśnienie arteryalne na czaszkę.
Ta zależność geniuszu od zmian patalogicznych wyjaśnia w części ciekawą różnicę między nim i talentem, mianowicie dziwną jego nieświadomość i niespodziewane wybuchy.
Talent, powiada Jurgen-Meyer (Genie and Talent) zna siebie, wie jakim sposobem i dla czego doszedł do pewnej teoryi, tymczasem geniusz nie wie dla czego i jak tam przybył. Nie ma niczego bardziej bezwiednego, jak idea genialna.
Haydn przypisywał myśl swej wspaniałej kompozycyi Stworzenie świata, natchnieniu, które zesłane mu było z nieba. „Kiedy praca moja nie postępowała, wyznaje on, — szedłem do modlitewni, mówiłem Zdrowaś Marya i natchnienie powracało natychmiast.“ Poetka Milli, w czasie tworzenia, prawie bezwłasnowolnego, swych cudownych wierszy, wzrusza się, krzyczy, śpiewa, biega po pokoju i znajduje się w stanie podobnym do ataku epileptycznego.
Ci z pomiędzy ludzi genialnych, którzy badali samych siebie, i mówią o swem natchnieniu, przedstawiają je jako nadzwyczaj przyjemny stan gorączkowy, podczas którego myśli ich mimowolnie i nagle stają się płodnemi i sypią się jak iskry z potrząsanej głowni.
Dobrze wyraził to Dante w trzech wierszach: „Natchniony miłością, mówię to, co ona mi podpowiada“:
I mi son un che, quando
Amore spira, noto ed in quel modo
Che detto deniro vo significando.
