Strona:Kazimierz Bukowski - Władysław St. Reymont. Próba charakterystyki.djvu/41

żywiołu chłopskiego w jego najbardziej krańcowych i charakterystycznych cechach wyładowuje się pierwszy zasób ehergji twórczej Reymonta.
 Świat chłopski, który ukazuje nam Reymont w tych pierwszych swoich utworach, kreślonych przeważnie z bezwzględnym realizmem, jest twardy, surowy i bezwzględny. Rządzą w nim niepodzielnie silne namiętności, zdolne do szalonych porywów radości i gniewu, niskie i brutalne instynkty, skłonne do najokrutniejszych czynów. Silne natury, wytrzymałe na ból i nędzę, broniące do ostatka swojej ziemi i swego mienia, są niepowściągliwe w gniewie i nienawiści, gorące i czułe w miłości i litości.W noweli „Śmierć”, obnażającej brutalny instynkt okrucieństwa, żądzę posiadania ziemi i pieniędzy, zaciekła i chciwa chłopka Antkowa, spierająca się z swoją siostrą Tomkową o spadek, morgi i pieniądze, wyrzuca swojego śmiertelnie chorego ojca do chlewa, ponieważ zapisał majątek nie jej, ale siostrze. A gdy stary umiera w chlewie z zimna i głodu, zabiera mu schowane w szkaplerzu pieniądze, aby kupić upragnione morgi i nasycić się majątkiem, zdobytym po trupie ojca. Twarda i ponura to nowela, chłodna w swym objektywizmie, ale wierna i prawdziwa w charakterystyce typów chłopskich. Chłopak wiejski Witek w noweli „Suka“ obdarza tkliwą czułością nieszczęśliwą sukę, która z narażeniem życia ratuje swoje szczenięta, w przeciwieństwie do złej i bezlitosnej dziedziczki, która z zimną obojętnością zadręcza swoją córkę. Biedny chłop Wawrzon w noweli „W porębie” zapija się na śmierć i w gniewie grzmoci brutalnie wszystko dokoła, gdy musi opuścić chałupę i iść na zarobek, w obcy świat. Poczciwy Mateusz w noweli „W jesienną noc“ przygarnia z litości opuszczone dziecko biednej dziewczyny, Tomek Baran (w noweli pod tym samym tytułem) dla miłości swoich dzieci znosi trud i męki najcięższej