Przejdź do zawartości

Strona:Kaszubi na tle etnografji Polski.djvu/066

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
przed
wielkanocą

Święta wielkanocne poprzedzają rozmaite obrzędy, które rozpoczynają się już w Kwietną Niedzielę. Szczególne znaczenie ma wówczas palma, t. j. gałązki wierzbowe święcone w kościele. Palmy te niosą Kaszubi do domów, gdzie mają one za zadanie oddalać nieszczęścia, zażegnywać choroby i chronić dom przed wszelkiem niepowodzeniem [Stemachowska 84 120—121, 213]. Lud polski od dawna przypisuje palmie lecznicze znaczenie i już w XIV wieku spożywał pączki takiej poświęcanej gałązki wierzbowej w celu ochrony przed bólem gardła [59 XVII 21]. Przekonanie to przetrwało u naszego ludu do dziś [Frankowski 40 38].

W Chłapowie i innych wsiach powiatu morskiego dawniej wspólny pasterz wiejski trąbił na bazunie (trąbie) w okresie przedwielkanocnym, zwłaszcza w Wielki Czwartek. Gospodynie wtedy wynosiły pasterzowi chleba i mięsiwa [Stelmachowska 84 121]. Takie trąbienie w Polsce praktykuje się w okresie adwentowym na Podlasiu na podobnych długich drewnianych trąbach, zwanych ligawkami [Frankowski 40 62]. Począwszy od Wielkiego Czwartku do Wielkiej Soboty chłopcy wkoło kościoła, a także po wsi piekutują, t. j. klekocą kołatkami [Stelmachowska 84 122]. W Polsce powszechnie chłopcy biegają z drewnianemi klekotkami, kłapaczami i taradajkami w celu odstraszenia i odpędzenia duchów [Frankowski 40 38].
W Wielki Piątek biją lekko dzieci, nim wstaną, a bijący woła: „Płaczeta, dziś płaczeboga“ [68 III 589; Karłowicz 51 IV 130—131]. Podobny zwyczaj w Wielkopolsce i w Krakowskiem nazywa się Boże Rany [Frankowski 40 39].
W Wielką Sobotę święci się w kościele nowy ogień, wodę i jadło. W niektórych miejscowościach powiatu morskiego bierze się w Wielką Sobotę ogień z kościoła do domu, rozpala nim wygaszone poprzednio ognisko i stara się ten poświęcony ogień utrzymać jak najdłużej. Istnieje też zwyczaj zapalania pierwszego ogniska w pierwsze święto Wielkanocne opaloną gałązką „palmową“ [Stelmachowska 84 124—125]. Podobnie w Polsce zabierają ogień do domu i zapalają nim nanowo ognisko domowe [Frankowski 40 39]. Ludność kaszubska uważa też za wskazaną kąpiel w wodzie rzecznej w Wielką Sobotę o północy w celach zdrowotnych. Także wodę wielkosobotnią przynoszą do domu i przechowują przez cały rok, gdyż woda ta ma właściwość wiecznej świeżości [Stelmachowska 84 123]. Wiele podobnych wierzeń zna także lud w Polsce zachodniej.