w ich dawniejszych pracach. Z tłumaczeniem tym spóźnili się więc przeciwnicy spirytyzmu o parę dziesiątków lat. Schindler np., którego „Magiczne życie duchów” wyszło w 1857 roku, stoi właśnie na takim stanowisku i wyprowadza wszystkie zjawiska z medjum; Perty podzielał to przekonanie jeszcze w drugim wydaniu swoich „Zjawisk mistycznych” („Mystische Erscheinungen”) i dopiero doświadczenia osobiste skłoniły go do porzucenia teorji, którą teraz chcą nam narzucić nasi przeciwnicy. Podobnież porzucił stanowisko to i prawnik Cox; niesłusznie więc Hartmann powołuje się na niego. Takie zmiany przekonań odbywały się jednak nie w ten sposób, że badacze zarzucali medjumizm zupełnie i przechodzili do właściwego spirytyzmu, przeciwnie, przyznawali oni obydwum teorjom łuszność częściową; t. j. zgadzali się, że znaczna część zjawisk może być wyprowadzona z samego medjumu, inne wszakże zjawiska w ten sposób tłumaczonemi być nie mogą, że więc należy tu przyjąć jakąś przyczynę poza medjum. Gdyby takie rozróżnienie krytyczne dwuch rodzajów zjawisk zostało nanowo zatracone, gdyby obydwa źródła zjawisk zostały nanowo rozwiązane,
