Strona:Jan Dąbski - Pokój ryski.djvu/165

tranzyt jest interesem dla obu stron. To ze stroimy Polski w stosunku do nas wysuwa się masę żądań zwłaszcza ekonomiczno — finansowych, które przedłużają rokowania, Cziczerin gotów jest zgodzić się na termin choćby dwutygodniowy. Z mojej strony niema żadnych przeszkód, aby termin taki oznaczyć. Miałem i tak nadzieję, że najdalej do Bożego Narodzenia Traktat podpiszemy. Zwloką spowodowana jest tylko przez stronę polską a nota ks. Sapiehy przerzuca na nas odpowiedzialność.
 Wszystko to razem świadczy tylko o jednem: że warunki prowadzenia rokowań są niekorzystne i że należy koniecznie coś zrobić, aby w narodach naszych i na całym świecie umocnić wiarę w stałość intencji pokojowych i szybki pokój definitywny. Wojskowych gwarancji, czego żąda ks. Sapieha, Rosja pod żadnym warunkiem dać nie może. Chcę jednak zaproponować gwarancje polityczne, któreby usunęły powody nieufności i wzmocniły zaufanie w bliski pokój. Sądzę, że najskuteczniej da się to zrobić, jeśli przedłużymy termin wypowiedzenia rozejmu a jednocześnie podpiszemy szereg umów, czy protokółów, które tyczyć będą konkretnego podjęcia stosunków handlowych. Podajcie nam czego od nas chcecie, byleby to były rzeczy konkretne, które zaraz można zacząć wywozić, a ja chętnie się zgodzę. Krótki termin wypowiedzenia rozejmu był największym błędem politycznym, jaki zrobiliśmy w poprzednich rokowaniach. Zdawałem sobie z tego już wówczas sprawę, ale gen. Kuliński upierał się przy tem, a ja nie chciałem przedłużać rozlewu krwi. Skutki są dziś widoczne zarówno w nastroju obu narodów, jak nawet przebiegu rokowań pokojowych. Co się tyczy na przykład jeńców wojennych, nie mogę się zgodzić na ich wydanie, dopóki istnieje termin 14-dniowy. Nie mogę Polsce dostarczyć żołnierzy do armji p. Piłsudskiego. Jeśli termin wypowiedzenia rozejmu będzie przesunięty, gotów jestem natychmiast zgodzić się na wydanie jeńców wojennych.
 Konkretnie proponuję, ażeby zaraz dojść do porozumienia i podpisać umowy, względnie protokóły w następujących sprawach:
 1. Zgoda na przedłużenie terminu wypowiedzenia rozejmu do półtora miesiąca;
 2. szereg umów, dotyczących wywozu z Rosji takich rzeczy, które Polsce są potrzebne a których Rosja może zaraz dostarczyć. Na przyład w Noworosyjsku Rosja ma wiele zboża. Niech Polska, która zboża potrzebuje, postara się o środki przewozowe i zarazto zboże wywozi. Wogóle gotów jestem przeprowadzić konkretne żądania polskie, proszę tylko, aby stawiając je, liczyć się z możnością Rosji i środkami trans-