przerwał Krassus; pewniśmy, że nic nie powiesz, jedno tak roztropnie, iż żaden z nas żałować nie będzie, żeśmy cię do mówienia skłonili.
Mówić więc dalej będę, rzekł Antoniusz, i uczynię co, zdaniem mojem, na początku każdej rozprawy uczynić należy, to jest jasno okazać o czem się mówi, żeby się od przedmiotu nie oddalić i nie obłąkać, co się zdarza, kiedy ludzie wiele się nagadawszy postrzega, że jeden o tem, drugi o czem innem mówi. Jeśliby naprzykład zapytano, na czem zależy umiejętność wodza, zgodzić się naprzód, zdaniem mojem, na to potrzeba, co to jest być wodzem; a powiedziawszy, że to jest człowiek umiejący wojnę prowadzić, weszlibyśmy w szczegóły o wojsku, o obozach, o hufcach maszerujących, o sprawionych do boju, o dobywaniu miast, o dowozie żywności, o czynieniu i unikaniu zasadzek i o innych rzeczach należących do sztuki wojowania; ktoby był tego wszystkiego świadomy, tego nazwałbym wodzem, i przywiódłbym na przykład Scypionów Afrykańskich, Fabiuszów Maxymów, wymieniłbym także Epaminondasa, Annibala. i innych podobnych im ludzi.
Jeśliby zaś zapytano, jakim ma być człowiek, który swe doświadczenie, światło, staranie na sprawowanie Rzeczypospolitej obraca, takbym go opisał: jestto człowiek, który zna sposoby ugruntowania i pomnożenia dobra Rzeczypospolitej, i użyć ich umie, i miałbym go za zdolnego do rządu i kierowania radą publiczną; i przytoczyłbym jako takich, P. Lentula, pierwszego senatora, Tyb. Gracha, ojca, Publiusza Afrykańskiego, K. Leliusza i wielu innych, częścią Rzymian, częścią cudzoziemców.
Jeśliby mnie zapytano, kogo prawdziwym prawnikiem nazwać można, odpowiedziałbym, tego, który jest świadomy praw i zwyczajów w użyciu między obywatelami będących, i który jest biegły w odpowiedziach na pytania prawne, w popieraniu spraw w sądach, w przestrzeganiu klientów od szkody, i wymieniłbym z ludzi tego rodzaju Sexta Rliusza, Maniusza Maniliusza[1] i P. Mucyusza.
- ↑ Maniusz Maniliusz Nepos, konsul roku 149, napisał leges venalium vendedorum, i jest jedną z osób rozmawiających w Rzeczypospolitej Cycerona. Dwaj drudzy są już czytelnikom znani.
