Przejdź do zawartości

Strona:Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego.djvu/034

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

opowiadano na pastwiskach Wróżnej pod Bronowicami — razem z jego ciałem idzie do ziemi, do grobu”, z którego wychodząc błąka się po świecie. Przy łożu umierającego włościanie małopolscy wyglądają też poza dom, czy Śmierci nie ujrzą, a patrzą na konającego „jak to dusza wychodzi” (w Przebieczanach). Repertuar pieśni dziadowskich, śpiewanych na obszarze ziem Rzeczypospolitej polskiej, wykazuje tradycje takiego materjalnego pojmowania duszy, jak tego rodzaju następująca pieśń o duszy z ciałem się rozstającej, znana w odpisie z początków XV stulecia po dziś dzień żyjąca w ustach żebraków, przez pół tysięca lat z okładem! „Żale umierającego”, jak ją zatytułowano, poczynają się następującą zwrotką:

Ach mój smętku, ma żałości,
Nie mogę się dowiedzieci,
Gdzie mam pierwej nocleg mieci,
Gdy dusza z ciała wyleci.
12. zwrotka opiewa:
Młotem moje piersi biją,
Dusza nie śmie wyniść szyją.
Dwa ostatnie wiersze opiewają:
Dusza idzie z krwawym potem,
Czem (co) mnie dzisia, to wam potem.


Legendy średniowieczne o sporze duszy z ciałem znalazły później w Polsce słabe odbicie. Przeróbki ich wloką się jeszcze w 17 wieku (np. Rozmowa duszy potępionej z ciałem. Kraków 1634) i 18 w. (Rozmowa duszy z ciałem albo sen młodziana i tp.). Echa tych wyobrażeń zalatują po czterech wiekach w pieśni nabożnej, śpiewanej na Mazowszu czerskiem, gdzie również występuje dusza w tej postaci materjalnej:

Śmiertelny młot w piersi bije,
Nie chce dusza wyleźć z szyje.
Dusza z ciała wyjść musiała,
I nie wiada (wie), kej (gdzie) się działa (podzieć),
Padła na zielonej łące,
Krzyczy, płacze, łamie ręce.


Podaję tu jeszcze dwie analogiczne pieśni, świadczące o podobnem pojmowaniu duszy:
Pieśń dziadowskaOd Kłodawy (w Łęczyckiem).

 
\relative c' {
\set Staff.midiInstrument = "flute" 
\key c \major 
\time 2/4 
\autoBeamOff 
    \key c \major 
    %bartimesig: 
    \time 3/8 
    e4 a8      | % 1
    gis8 e4      | % 2
    a4 b8      | % 3
    d c4      | % 4
    b a8      | % 5
    gis e4      | % 6
    a b8      | % 7
    gis8 a4 \bar "|." 
} 
\addlyrics {
Przy -- je -- chał ksiądz do cho -- re -- go i do bar -- dzo mi -- zer -- ne -- go.
}
\midi {
\tempo 4 = 90
}
1.
Przyjechał ksiądz do chorego
I do bardzo mizernego.