Strona:Ślimaki bezskorupowe w medycynie ludowej; przegląd literatury.pdf/2

Brak cech charakterystycznych występujących u ślimaków oskorupionych (barwa muszli, wzór, promień skrętu, grubość muszli) sprawił, że ślimaki bezskorupowe systematyzowano niegdyś opierając się wyłącznie na ich wyglądzie zewnętrznym, co było przyczyną wielu istotnych błędów. Już Linneusz opisał dwa gatunki występujących w Szwecji ślimaków nagich: czerwonemu nadał nazwę „rufus”, a czarnemu „ater”. Późniejsze badania potwierdziły, że w Szwecji istotnie żyją dwa gatunki ślimaków (Arion ater oraz A. rufus), jednak przedstawiciele każdego z nich mogą występować zarówno w formie czarnej, jak i czerwonej (Riedel & Wiktor 1974: 93). Wyjątkowy brak precyzji w systematyzowaniu gatunków i brak okazów muzealnych, na których można by dziś przeprowadzić badania uzupełniające sprawiają, że w poniższym opracowaniu często będą wymieniane nazwy lokalne, bądź też charakterystyka kolorystyczna zwierząt, bez jednoznacznego określenia gatunku.
Główny kierunek prowadzonych obecnie na świecie badań naukowych dotyczących ślimaków nagich zwrócony jest ku zwiększaniu efektywności metod ich zwalczania, ponieważ do grupy tych zwierząt zalicza się wiele bardzo inwazyjnych gatunków zagrażających stabilności ekosystemów oraz wektorów chorób człowieka i zwierząt gospodarskich (Grewal et al. 2003; Ferdushy & Hasan 2010). W światowej literaturze brakuje natomiast kompletnego opracowania na temat wykorzystywania tych ślimaków w różnych dziedzinach życia, w tym i w medycynie ludowej. Chociaż istnieje wiele dowodów na to, iż ślimaki stosowano już od czasów starożytnych — jako element diety, składniki kuracji leczniczych itp. (Bonnemain 2005; Guimard 1995), to doniesienia te dotyczą najczęściej ślimaków skorupowych. Niewielka ilość istniejących zapisków czy opracowań dotycząca gatunków bezskorupowych przedstawia najczęściej przypadki ich wykorzystywania tylko przez niewielkie, zwykle lokalne społeczności. Niniejszy tekst, stanowi próbę syntezy informacji o leczniczych zastosowaniach ślimaków nagich przez ludzi.
Zarówno w europejskiej, jak i północnoamerykańskiej medycynie ludowej znaleźć można informacje o wykorzystywaniu ślimaków nagich w kuracjach wielu dermatoz. Do łagodzenia świądu np. zalecano wcieranie śluzu Arion ater (L. 1758) w podrażnione miejsca (Miguel & Ceiaco 2012). Ślimaki i ich wydzieliny stosowano również do leczenia infekcji skórnych (Guarrera 2008), oraz zwalczania trądziku i brodawek (niekiedy nazywanych kurzajkami). W zależności od regionu wykorzystywano do tego celu różne gatunki Mollusca. W Południowych Włoszech stosowano Arion hortensis (Férussac 1819) (nazwa lokalna: u vavalicē aranudē), którym pocierano zmienione chorobowo miejsce. Zabieg ten musiał się odbyć podczas pełni księżyca, a do każdej brodawki miał być zastosowany nowy osobnik. Zwierzęta następnie nabijano na kolce jeżyny (Rubus ulmifolius) wierząc, że wraz z uschnięciem ślimaków znikną także brodawki (Quave et al. 2008; Pieroni et al. 2004). Podobne „zabiegi dermatologiczne” wykonywano w Portugalii wykorzystując osobniki z gatunku A. ater (nazwa lokalna: lesma) (Miguel & Ceiaco 2012). Zapiski traktujące o używaniu niezidentyfikowanych gatunków ślimaków nagich do tych samych celów można znaleźć również w innych rejonach świata: w Centralnych Włoszech (Guarrera 2005), we Francji (Saintyves: 28), w Szkocji, Walii (Rorie & Buchan 1993: 100; Crellin 1994: 6; Hatfield 2004: 207), czy w Austrii (Ausserer 2001: 121). W zależności od regionu zmieniała się także roślina, na której je suszono, — np. w Szkocji był to głóg (Crataegus sp.) (Rorie & Buchan 1993: 100; Crellin 1994: 6; Hatfield 2004: 207), w Austrii i Francji (okolice Lorient i Lué-en-Baugeois) śliwa tarnina (Prunus spinosa), a w Anglii (Gloucester, Suffolk i Leicester) agrest (Ribes uva-crispa).