Słownik etymologiczny języka polskiego/sioło
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Strona w Wikisłowniku
| |
sioło, ‘wieś’, sielski, sielanie, sielanka (‘włościanka’; Szymonowic r. 1612 ‘poemat sielski, idylę’, pierwszy sielanką przezwał), sieluszka, wszystko od 16. wieku z ruskiego przejęte (małoruskie seło), zamiast polskiego siodło, co ocalało do dziś w nazwach miejscowych: Długosiodło, zdrobniałe Siedlce; czes. sedlo, sedlák, ‘chłop’, nasze siodłak, siodłaczek, siodłaczka, jeszcze w 17. wieku o ‘chłopach’ używane (u Reja z czeska sedłak); przysiodłki, jeszcze w 15. wieku (dziś przysiółki, a do tego nowe przysiółek). P. siedzieć, por. siodło. W ruskiem seło ‘wieś’ (z *sedło) i sedło (końskie) wyraźnie różnią się brzmieniem: w seło z dł wypadło d (jak w myło, ‘mydło’, pał, ‘padł’, i t. d.), w sedło między d-ł oniemiała półgłoska. Natomiast w czeskiem i polskiem oba te słowa, i na ‘wieś’, i na ‘siodło końskie’, mają to samo brzmienie: u Czechów sedlo, a u nas siodło; różnice dalszych postaci dla obu znaczeń były zbyt drobne (drugi przypadek liczby mn.: siódł i siodeł; zdrobniałe: siodłko i siodełko), nie dziw więc, że sedło-siodło w znaczeniu ‘wieś’, niegdyś ogólne w całej zachodniej Słowiańszczyźnie, wyszło z używania. Ale dla tego pierwotnego siodło = ‘wieś’ były nazwy miejscowe rodzaju nijakiego, i dopiero od 16. wieku poprzechodziły na męskie, np. Rypin, od 16. wieku, zamiast dawniejszego Rypino (domyślne: siodło), i tak w setkach nazw. Znaczyło siodło ‘siedzibę, domostwo’, stąd siedlić ‘mieszkać’ (por. bydlić od bydło), osiedlić się, usiedlić, ‘zbudować’ (w 14. wieku); siedlisko, ‘miejsce po domostwie’, dawniej siedliszcze (niem. Zedlitz); w biblji dosyć dowolnie: »na siedlisko« (»plac«, Leopolita), »po siedliskach« (»po polach«, Leopolita). Przysiodłki, ułatwione w wymowie na przysiółki, przyczyniły się także do przyswojenia i zupełnego spolszczenia ruskiego seła (białoruskie sieło).
