Strona:Wybór nowel (Wazow) 035.jpg

 Do tej niedostępnej wówczas pustyni bałkańskiej odgłos wojny słabo tylko dosięgnął. Wojna prawie się skończyła, nie dając się czuć nawet echem grzmotów, w niedostępnej Iskierskiej Klisurze.
 Bulgarya została oswobodzona.
 I diado Joco stał się swobodnym — powiedziano mu to wtedy.
 Lecz on był niewidomym, nie widział tej swobody, ani jej nie mógł odczuć w czemśkolwiek.
 Wolność dla niego wyrażała się w słowach:
 Niema już Turków!
 I on odczuwał, że ich już niema.
 Lecz on pożądał widzieć „bulgarskie”, aby się tem rozradować.
 W swoich prostych współwieśniakach, w ich rozmowach, w ich myślach, w troskach życia codziennego on nie odczuwał nic szczególnie nowego. Zawsze ciż sami ludzie, też same namiętności, nienawiści i nędze, jak i przedtem. On słyszał ten sam szum i swary w karczmie, te same wiejskie plotki, te same walki z potrzebami i naturą w tym oddalonym od świata kącie.
 — Gdzież jest „bulgarskie” — pytał się zdziwiony, siedząc w cieniu zielonych, krzywych dębów, spoglądając marzycielsko, bez życia w przestrzeń.
 Gdyby on miał wzrok, toby poszybował hen, jak orzeł, aby zobaczyć, jak wygląda świat nowy.
 — Już to teraz trzebaby mi oczów! — myślał sobie z goryczą.
 Widzieć Bulgaryę swobodną było to jego myślą nieodstępną. Ta myśl zasłaniała mu wszystkie inne: szum otaczającego życia zostawiał go obojętnym, nie brał w nim udziału — wszystko w tem było tak mało znaczącem, tak nikczemnem i tak zwykłem! Lękał się umrzeć, zanimby zrozumiał, co to jest „bulgarskie”, a jeszcze więcej, stra-