Strona:Wacław Sieroszewski - 12 lat w kraju Jakutów.djvu/341

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.
336
MAŁZEŃSTWO I MIŁOŚC.

żeli nie możesz bez niej się obejść, to potajemnie spij z żonami swych braci“... Apokryf ten jest dość wśród jakutów rozpowszechniony i często mi go opowiadano z lekkiemi zmianami. Imiona biblijne i wymienianie chrześcijańskiego Boga wskazuje jakoby, że nie jakuckiego jest on pochodzenia lecz myślę, iż rozpowszechnienie jego dowodzi pokrewieństwa z miejscowemi podaniami.

—„Kiedy Onochoj przyszedł z południa jakuci żenili się z siostrami, gdyż innych kobiet nie było“ (Nam. uł., 1890 r.)., Niegdyś, jeszcze przed Tiginem. jakuci żenili się tak: jeżeli z dwóch braci jeden miał syna, a drugi córkę to dzieci łączyły się małżeństwem“ (Nam. uł., 1891 r.). „Dawniej, gdy młodzieniec mógł łuk naciągnąć, brał za żonę młodszą siostrę (bałys) odchodził w ustronie, gdzie budował dom“... (Nam. uł., 1891 r.). „Niegdyś, gdy siostra starsza czy młodsza, wychodziła za mąż do obcego rodu, to bracia nie oddawali jej wpierw, aż się z nią wyspali (chotunnur)... Skoro obcy zabierali im dziewczynę-dziewicę, uważali się za pohańbionych, uważali że tracą „szęście“ (dżoł). (Nam. uł., 1891 r.). Wyrażenie „chotunnur“ dotychczas używa się w znaczeniu — połączyć się z kobietą „zrobić ją gospodynią, panią“[1]. Kazirodztwo, które okropnie przedstawia się w legendach naszego ludu, u jakutów wywołuje nietyle odrazę, co drwiny. Przykłady takich związków nie są tu rzadkością. W Kołymskim ułusie pożycie brata z siostrą było przerwane wmieszaniem się władzy; w Bajagantajskim ułusie pożycie takie trwało, aż pojawiło się dziecko. Wiem o pożyciu matki z synem i dwóch rodzonych braci z jedną kobietą. W rapsodach (ołąho) uczucia siostrzane i braterskie są barwniejsze i podniosłej opisane niż małżeńskie; one jak gdyby górują nad ostatniemi. Często pieśniarz nazywa liczne żony bohaterów imionami sióstr: starszą zwie „agas“ (starsza siostra), młodszą — „bałys“ (młodsza siostra). W ołąho „Könczö-Bögö“ porzucona przez bohatera kobieta, zwraca się do swej rywalki, jego młodej żony i mówi: „gdyśmy pojawiły się u ojca, matki, w swym kraju, gdyśmy chowały się tam, byłam starszą twą siostrą — (agas), a ty byłaś młodsza (bałys)[2]. Każdy bohater zły czy dobry ma siostry, pomocnice i orędowniczki. Gdy „Biały Młodzian“, bohater jednego z popularniejszych „oląho“ wpadł w zasadzkę, zgotowaną mu przez wrogów, jego siostra „Biała Ükajdań—ko“ natychmiast domyśliła się „ze snów w nocy, a we dnie ze znaków“. „I przestał w niej sen być snem, życie życiem; poleciała za nim, pomknęła jako żóraw biały po śladach brata, nad przepaść, gdzie on zniknął i siedząc tam płakała tak rzewnie, że niebo popękało, obłoki porwały się, ziemia rozsypywała, a łzy dwóch jej oczów utworzyły

  1. Po salarsku kobieta — godun-kisi; mężczyzna — er-kisi. „Przegląd Etnograficzny“, 1891 r. № 1.
  2. Chudjakow, ibid, str. 166. W innych narzeczach turańskich „chotnn“, „chaty“ — pani; po ujgarsku — „katun“ żona chana.