Jagiełłę, Kiejstuta Gedyminowicza. Między Litwą, Białorusią i Ukrainą z jednej strony, a Polską z drugiej, rozpoczęła się zawzięta walka o przewagę polityczną, a co za tem idzie i o losy samego Wielkiego Ks. Litewskiego. Główniejszymi etapami tej walki jest t. zw. Unia Horodelska w 1413 roku, która wróciła zachwianą poprzednimi aktami samodzielność polityczną Wielkiemu Księstwu Litewskiemu, wprowadzając tylko zależność wielkiego księcia od króla polskiego, i następnie zwycięstwo Polski, a z niem dalszy podbój ziem ukraińskich, mianowicie przyłączenie do Polski zachodniego Podola w 1440 r., podczas gdy wschodnie, czyli późniejsze województwo Bracławskie, pozostaje i nadal przy Litwie. Zawładnąwszy Podolem, Polska zapragnęła zdobyć i Wołyń, lecz bezskuteczna osada Łucka i energiczny opór ruskiego księcia Świdrygiełły zniszczyły te plany i Wołyń aż do Unii Lubelskiej pozostał posiadającą szeroką autonomię prowincją W. Ks. Litewskiego.
Ale jednocześnie z tą walką zewnętrzną między Litwą a Polską, w samem W. Ks. Litewskiem odbywał się znacznie ważniejszy w skutkach przewrót wewnętrzny. Objawem zaś najważniejszym tego przewrotu był rozdział w W. Ks. między elementem litewskim z jednej strony, a ruskim. t. j. białoruskim i ukraińskim, z drugiej; następnie rozdział między magnatami książętami, a rzeszą szlachecką.
Złożone w swych sferach rządzących i uprzywilejowanych z etnograficznie i społecznie różnych, lecz dotychczas organicznie wspólną myślą polityczno-państwową spojonych elementów, W. Ks. Litewskie zaczęło się obecnie rozkładać na grupy sobie wrogie i o dążeniach przeciwnych. Przedewszystkiem wytworzył się w niem niezadowolony element białorusko-ukraiński, dawniej zupełnie równouprawniony, teraz zaś od czasów Jagiełły i Witolda odsunięty na plan drugi przez rodowitych Litwinów. Dawniejsi bowiem książęta ukraińscy. lub zukraini-
