Strona:Thomas Carlyle - Bohaterowie.pdf/216

większe jednak znaczenie posiada jako pierwszy kapłan i założyciel — bo tak trzeba go nazwać — wiary, która stała się wiarą Szkocyi, Nowej-Anglii, Oliviera, Cromvella. Długo jeszcze historya będzie miała dużo o tem do powiedzenia!
 Wolno nam wedle upodobania oceniać purytanizm, i nie znajdzie się nikt, jak myślę, pośród nas, ktoby nie widział w nim czegoś niedoskonałego i ułomnego; możemy jednak my, tudzież świat cały z nami, zrozumieć, że było to coś szczerego, natura go bowiem usynowiła, i wzrósł on i wzrasta. Powtarzam czasem, że wszystko na tym świecie dzieje się przez wyzwanie bojowe, że siła dobrze zrozumiana stanowi miarę wszelkiej wartości. Pozostawcie rzecz pewną czasowi: jeśli będzie trwała szczęśliwie — znaczy, że jest dobra. Rozpatrzmy teraz saksonizm amerykański i ten fakt drobny wyprawy morskiej Mayflowera, który wypłynął przed laty dwustu z portu holenderskiego miasta Delft! Gdybyśmy byli ludźmi o zmysłach, jak Grecy, otwartych, — odkrylibyśmy w tem poemat cały, jeden z tych poematów właściwych naturze, które ona obszernemi faktami pisze na lądach. To bowiem właściwie utworzyło początek Ameryki. Znajdowało się i przedtem trochę rozsianych po Ameryce kolonistów, nagromadziło się tam, że tak powiem, nieco materyałów do zbudowania ciała, — lecz to przedewszystkiem stało się duszą tego ciała. Biedacy ci, wygnani z ojczyzny, nie mogąc żyć tak, jak chcieli, w Holandyi, — zdecydowali się osiedlić w Nowym Świecie. Nie brakowało tam ciemnych puszcz nieujarzmionych i tworów dzikich oraz złych; nie znalazłbyś jednakże tak okrutnych, jak katy Izby Gwiaździstej. Po-