Czyżby zjawił się on naprawdę — ów wódz wyśniony wielki? Herzl początkowo nie chciał nim być. „Zadanie moje uważam za spełnione wraz z ogłoszeniem tej książki“. Tak — pisał otwarcie i to głosił wobec wszystkich. Lecz oto przybyli doń — organizacje, związki i studenci, ku którym „cała miłość“ jego ciążyła. Opowiedzieli mu, że już od tak dawna czekali na niego, właśnie na niego. Wówczas już nie mógł inaczej postąpić, jeno „włożył kapelusz na głowę i kroczył na czele!“ Wówczas stał się „gestorem“ narodu żydowskiego. —
Czyn sjonistyczny.
— i czyn sjonistyczny był większy, niźli książka sjonistyczna.
Herzl o tem nie wiedział, ale w rzeczy samej już przed nim było wielu, bardzo wielu sjonistów, o płomiennym entuzjaźmie i jasnym głębokim umyśle. I związków sjonistycznych istniało wiele, bardzo wiele, w Rosji, Galicji, Rumunji, Ameryce Północnej, a nawet w Niemczech. Panowało w tych grupach nader czynne życie związkowe, z interesującemi i burzliwemi dyskusjami, uroczystościami Machabeuszów i innemi nader głośnemi wystąpieniami publicznemi o daleko sięgającem znaczeniu agitacyjnem i skutecznej propagandzie. Było nawet coś w rodzaju kongresu, — w Katowicah. Czyż nie był to w mniejszych rozmiarach ten sam aparat partyjny jaki dziś posiadamy? A jednak datujemy historję właściwego sjonizmu od Herzla; od niego rozpoczynamy erę sjonistyczną. Czyż nie popełniamy tem niesprawiedliwości względem sjonizmu przedherzlowskiego, względem nas samych, że tak lekkomyślnie wyzbywamy się zasługi pierwszego zapoczątkowania, tworzenia, jakkolwiek pracowaliśmy niestrudzenie dla sjonizmu i propagowaliśmy rzetelnie jego ideę?
Tak jest, nasza chronologja sjonistyczna jest zupełnie dokładna — Herzl jest twórcą sjonizmu.
Przed nim byli sjoniści, lecz nie było sjonizmu; istniały związki sjonistyczne, lecz nie istniała organizacja sjonistyczna, były przodujące osobistości sjonistyczne, lecz nie było dowództwa sjonistycznego. On natchnął nas odwagą do sjonizmu.
