który nadaje utworowi charakter dydaktycznéj epopei, chociaż szczepionéj na tle dziejowém. I tak między innemi zwraca się często opowiadacz do politycznych stosunków, do panujących ustaw i ich znaczenia, wyświeca ich potrzebę lub cel, a przedewszystkiém z upodobaniem zatrzymuje się na religijnych kwestyach. Tu więc słuchacz zbudować się może wykładem o świętości ustaw proroka i konieczności ich przestrzegania; na przykładzie sułtana El-Melik-Isa nauczy brzydzić się nałogiem pijaństwa, a w osobie Emira Bajbarsa wielbić wszystkie muzułmańskie cnoty. Bajbars bowiem, nie wchodząc w to bynajmniéj, jakim był historycznie, obdarzonym został w ciągu wieków przez poetycznych opowiadaczy jego życia wszystkiemi zaletami i cnotami, jakich człowiek w ogóle, a wyznawca proroka w szczególności zdolnym być może, tak że się z niego wykształcił powoli typ muzułmańskiéj doskonałości. Ma więc poemat opiewający jego życie niezaprzeczone moralne znaczenie śród społeczeństwa, rządzącego się po dziś dzień temi samemi religijnemi zasadami, a i dla nas nie jest bez interesu. Es-Sahir-Bajbars przypomina bardzo rzymskiego Cyncynata, jest wzorem skromności i bezinteresownego poświęcenia dla ojczyzny. Zawsze pierwszy, gdy kraj mężnéj ręki lub radnéj potrzebuje głowy, kilkakrotnie ocala go orężem i wraca potém w zaciszne ukrycie, z którego go dopiero nowa ziomków wywołuje potrzeba, lub z powodu częstych libacyi do wybryków skore panowanie sułtana El-Melik-Isa. Cztery razy na tron powoływany, nie tylko że nie przyjmuje najwyższego dostojeństwa, ale wpływem swoim i ramieniem wprowadza na nie każdego, kogo godnym tego być sądzi, i nie prędzéj zasiada na egipskich sułtanów tronie, aż nie znajduje nikogo, ktoby go mógł na nim zastąpić. Jest to postać szlachetna i piękna, a jako taka nadająca się bardzo do poetycznego obrobienia. Arab fanatycznie przywiązany nie tylko do dogmatów swéj wiary, ale i do najmniejszych, przez przodków przekazanych zwyczajów, zawsze z upodobaniem słuchać będzie powieści o sułtanie Bajbarsie, tém bardziéj, że ta sympatyczna postać oprócz obywatelskiego ma wybitny rycerski charakter a życie rycerskie, pełne walk i trudów, nigdy swym urokiem wabić nie przestanie tych, którym dotąd w żyłach, bez obcéj przymieszki, krąży krew burzliwa wolnych Beduinów.
Z powieścią o sułtanie Bajbarsie kończymy niniejszy pobieżny przegląd najcelniejszych epicznych utworów arabskiego piśmiennictwa i owych wędrownych, żebraczych śpiewaków, którzy pod łachmanami nędzarza kryją serce poety, a z kijem pielgrzymim i lutnią podróżną przemierzając tchnące życiem nadnilowéj doliny niwy, i wspaniałe w swéj obumarłéj grozie piasczystéj pustyni przestworza, spełniają wielką misyę duchowego uszlachetnienia narodu i ustrzeżenia jego umysłu od skazy materyalizmu i pospolitości. Jest to iście kapłańskie posłannictwo, wymagające wzniosłego namaszczenia i prawdziwego szlachectwa duszy obok koniecznego poetycznego usposobienia, a posłannictwo to jest tém ważniejszém na Wschodzie, ile że Arabi zawsze niechętném okiem spoglądają na wynalazek druku i o ile możności starają się bez niego obywać. Uprzedzenie
Strona:Szaori i Rapsody Arabskie w Egipcie.djvu/20
Ta strona została uwierzytelniona.
252
