Strona:Samuel - Adalberg - Księga przysłów.djvu/766

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Metoda układu, do „Księgi” zastosowana, ma tę niedogodność, iż uniemożliwia skoncentrowanie w jednym miejscu i pod jednym wyrazem głównym wszystkich przysłów do danego wyrazu ściągających się, a w „Księdze” zawartych. Czytelnik, chcący np. zebrać wszystkie przysłowia o Bogu w „Księdze” zawarte, nie może poprzestać na 444 przysłowiach w „Księdze” i w jej „Dopełnieniach” p. w. Bóg zamieszczonych, pod innemi bowiem wyrazami, np. p. w. Adam, bać się, chłop, dom i t. d. mogą również znajdować się przysłowia o Bogu wzmiankujące, a dlatego jedynie pod wyrazem Bóg niezamieszczone, że wyraz ten w owych przysłowiach miał znaczenie podrzędniejsze, lub nie był pierwszym z kolei wyrazem głównym, np. przysłowie boi się go jak Boga, umieszczone jest p. w. bać się. Niedogodność ta, jak to już z powyższego przykładu widać, jest wynikiem przyjętej w układzie „Księgi” zasady, że przysłowia, posiadające więcej niż jeden wyraz główny, umieszczane są pod pierwszym tylko wyrazem, lub też pod tym, który w sobie najbardziej treść i myśl przewodnią przysłowia zawiera, np. zapisane u Zabczyca przysłowie: chłopa łakomego, woru dziurawego, gościa bezwstydnego nigdy nie nasycisz umieszczone jest pod wyrazem chłop, jakkolwiek mowa w nim także o worze i gościu, podobnież przysłowie gdzie u dzieci matka, tam i główka gładka znajduje się p. w. matka. Czytelnik, chcąc więc zebrać wszystkie przysłowia do jakiegokolwiekbądź wyrazu odnoszące się np. do wyrazu Bóg, byłby zmuszony, po uwzględnieniu przysłów p. w. Bóg zawartych, przeczytać całą „Księgę” od A do Z, aby z pomiędzy wszystkich przysłów wybrać te, w których jest wzmianka o Bogu.
Niedogodności tej zaradzićby można kilkoma sposobami — najprostszym i najskuteczniejszym jednakże jest niniejszy skorowidz. Korzystanie z niego objaśni najlepiej przykład.
Chcąc mieć np. wszystkie przysłowia o Bogu należy po uwzględnieniu 444 przysłów w „Księdze” i w „Dopełnieniach” p. w. Bóg znajdujących się, zajrzeć do skorowidza p. w. Bóg, a skorowidz wskazuje nietylko wszystkie te miejsca, gdzie przysłowia o Bogu się znajdują, ale i te nawet, w których o wyrazie Bóg jest ważniejsza jaka wzmianka. Słowem, chcąc zgromadzić wszystkie zawarte w „Księdze” i do jakiegokolwiek bądź nazwiska, nazwy miejscowości, przedmiotu, słowa (verbum) i t. d. odnoszące się przysłowia, należy po przejrzeniu odpowiedniego artykułu (t. j. wyrazu głównego) w samejże „Księdze” i w „Dopełnieniach” do danego wyrazu ściągającego się — zajrzeć pod odpowiedni wyraz w skorowidzu i odszukać wszystkie te miejsca, do których skorowidz odsyła.
Gdyby czytelnik, szukający przysłów, do jakiegobądź wyrazu ściągających się, wcale w „Księdze” ani w jej „Dopełnieniach” artykułu z podobnym wyrazem głównym nie znalazł, winien wyrazu tego poszukać w skorowidzu, a gdy go i skorowidz nie ma — dowód to, że „Księga” żadnych przysłów do poszukiwanego wyrazu się odnoszących nie zawiera. Skorowidz bowiem wykazuje bardzo wiele wyrazów (a więc i przysłów, w których wyrazy te się znajdują), które osobnego artykułu w „Księdze” nie posiadają. Zawarte np. w skorowidzu pod literą A wyrazy: abszyt, Achacy, adorator i t. p. nie mają w „Księdze” osobnego artykułu.
Skorowidz uwzględnia nietylko same przysłowia, ale i ich materjał językowy: wykazuje w których przysłowiach znajdują się wyrazy staropolskie, makaronizmy, prowincjonalizmy, wyrazy gwarowe i t. p.
Odsyłacze skorowidza uszykowane są w porządku abecadłowym.
* (gwiazdka) oznacza, że wszystkich następujących po niej wyrazów szukać należy w „Dopełnieniach” „Księgi.”
(w) Głoska w, w nawiasach po niektórych odsyłaczach skorowidza podana, wskazuje, że poszukiwane wyrazy lub przysłowia znajdują się w warjantach, czyli odmiankach (burgosem podanych) tego przysłowia, do którego skorowidz odsyła, a nie w przysłowiach głównych (garmontem wydrukowanych) liczbą kolejną zaopatrzonych.