6 Gospodarz dobry rok poczyna od św. Bartłomieja.
Gostomski w Ekonomji (r. 1644 wydanej) jako objaśnienie do powyższego przysłowia, dodaje na str. 44: albowiem do św. Bartłomieja ma wszystko z pola sprzątnąć i począć siać.
7 Jak Bartłomiej nie zasieje, nie pokropi Idzi, to się zboża, to się żyta, mało w polu widzi. — Kolb. VIII. 287.
8 Jaki Bartek niesieć dzień, takąć będzie i jesień. — Liwocz. 31.
Jaki Bartek niesie dzień, takąż będzie i jesień. Wierzb. 175.
9 Jaki Bartek, taki wrzesień, jaki Marcin, taka zima. — Wierzb. 175.
10 Jaki dzień Bartłomieja, takiej jesieni nadzieja.
11 Jeśli posiejesz na św. Bartłomieja, mieć będziesz stodołę pełną; a jeśli na św. Mateusz, pustą.
12 Kto na św. Bartłomiej siał, będzie chleb miał.
13 Na Bartłomieja dojrzałe grono, dobra nadzieja.
14 Na Bartłomieja jeleń w wodę wskoczy. — Boeb. 41.
15 Na świętego Bartłomieja mroźnej zimy jest nadzieja. — Kolb. M. I. 188.
16 Na świętego Bartłomieja otwiera się siew i knieja. — Gluź. 570; Kolb. XVII. 173.
17 Na św. Bartłomieja po raz pierwszy jęknie knieja. — Liwocz. 31.
18 Na świętego Bartłomieja żytka na bezrok nadzieja. — Liwocz. 31.
19 Na (we) święty Bartek kiń żyta z półćwiartek.
20 Na św. Bartłomiej już z ręką na płomień — Żup. 58.
Odm. Na św. Bartłomiej już jest z czym iść na komin.
21 Na święty Bartłomiej śmiało żyto siej. — Gluź. 570; Kolb. XVII. 173.
Odm. Na św. Bartłomień siej żyto jak płomień. — Przyszedł św. Bartłomiej, żyto na zimę siej.
22 Na święty Bartłomi śliweczka się zapłoni.
23 Na św. Bartłomień obróć plecy na płomień.
24 Od świętego Bartłomieja lepsza w stodole nadzieja.
25 Po świętym Bartłomieju z łyżki deszczu ceber błota. — Żup. 58.
26 Susza w św. Bartłomieja, mroźnej zimy jest nadzieja. — Wierzb. 175.
27 Święty Bartłomiej pogodny, jesień pogodna.
28 Święty Bartłomiéj wszystko potłumi. — Wójc. Gaw. II. 261 i 262.
Święty Bartłomiéj wszystko z pola utłumi. Chocisz. I. 634. Święty Bartłomiéj wszystko w polu potłumi. Żup. 58. Święty Bartłomiéj podwieczorek potłumi. Czel. 453; Chocisz. I. 634; Żup. 58. Święty Bartłomiéj śniadanie potłumi. Wójc. Gaw. II. 261; Chocisz. I. 634; Żup. 58. Święty Bartłómiéj śniadanie przytłumi. Kolb. M. I. 188. Święty Bartłumi żyto potłumi. Wójc. Prz. I. 184; Czel. 453; Gluź. 570; Kolb. XVII. 173. Święty Bartłomiéj muchy potłumi. Chocisz. I. 634; Żup. 58.
29 W Bartłomiej nasienie miej. — Frischb. I. 298.
Bartnik.
U złego bartnika i miód gorzki.
Bartosz ob. Bartłomiej.
Barzy.
Wsadził go na barzego. — Ryś. cnt. 17.
Barzy = (koń) bystry, gwałtowny. — Na barzego wsiąść = stać się zuchwałym, hardym, wyniosłym. — Przyjdzieć tam z barzego zsiadać. Paszk. Dz; t. j. przyjdzie ci się poniżyć, upokorzyć.
Bas.
1 Gra na basach, a smykiem nie rusza. — Kolb. VIII. 254.
2 Spuścił z basu na kwintę. — Now. 91.
Trzebaby zsadzić tego zucha z basu Pot. Pocz. Spuścił bas na kwintę strnnę. Jabł. Ez.
Basia ob. Barbara.
Bastard.
Nie każdy bastard jednakie szczęście miewa. — Ryś. cnt. 10.
Bastard = bękart.
Bastylja.
Kto chce zniszczyć Bastylję, niech to zleci polskim starostom.
Gdy król Stanisław August wyraził się raz z powątpiewaniem o tym, czy lud paryski potrafi zburzyć Bastylję, obecny temu, słynny z dowcipu kasztelan Jezierski, rzekł: „Poszlij im (t. j. paryżanom) N. Panie kilku z naszych starostów, a wkrótce zrujnują Bastylję.” Dowcipne a trafne to świadectwo, wystawione starostom polskim za ich ucisk i ciemiężenie prostego ludu, rychło ujęte zostało w formę przysłowia, w całej Polsce wówczas powtarzanego. Por. Encykl. wielka, XIII, 304 i Kaliszanina r. 1888, N. 64.
Batory.
1 Nowina króla Batorego.
O rzeczy starej i wszystkim wiadomej.
2 Od króla Batorego i od ćwieczka jego.
3 Za króla Batorego stało się wiele dobrego.
O Batorym ob. jeszcze pod wyr. Stefan.
Bawełna.
1 Obwijać co w bawełnę.
W bawełnę co uwinąć. Trotz, p. w. Bawełna. Céż já mąm w bawêłnę wowijac, kiej já práwdę gádaję. Cen. Kasz. 16. § Powiedz wszystko, a nie obwijaj słów swoich bawełną. Pot. Arg.
2 W kaftan bawełnę, a w chomąto słomę. — Petr. Ekon; Ryś. cnt. 16; Fred. I. 205; Czel. 105.
