jego zdania o rzeczywistości zewnętrznej (niezależnej od umysłu) nic wiedzieć nie możemy, nawet tego, czy w ogóle istnieje. Jakkolwiek uznaje on wraz z Kantem istnienie pewnych stałych i koniecznych form w naszem poznaniu, atoli nadaje on im, jak widzieliśmy, inne zupełnie znaczenie, ponieważ inaczej, niż Kant, pojmuje przedmiot poznania. Majmon uważa, że znamy tylko wrażenia rzeczy, które nie dowodzą wcale istnienia takich rzeczy niezależnie od umysłu, jak w ogóle nie dowodzą istnienia jakiejkolwiek rzeczywistości zewnętrznej, i ztąd wnosi, że żadna wiedza konkretna, żadna wiedza o rzeczywistości nie jest możliwą. Czy jednak tak jest w istocie? Czy słuszne jest założenie Majmona, że wiedza o rzeczywistości jest tylko wtenczas możliwą, gdy przyjmujemy istnienie rzeczywistości zewnętrznej, jako fakt bezpośrednio pewny? Pierwszym warunkiem możliwości wiedzy konkretnej jest pewność co do istnienia czegoś w ogóle. Otóż taką pewność posiadamy co do naszego własnego istnienia; gdybyśmy bowiem chcieli temu zaprzeczyć, musielibyśmy i na to już istnieć. Nie przeciwstawiam tutaj poznania rzeczy zewnętrznych poznaniu siebie samych, ponieważ możnaby było wtenczas uczynić mi zarzut, że siebie samych również poznajemy na zasadzie wrażeń. Idzie mi o co innego. Wszelkie fakty świadomo-
