Strona:Salomon Majmon i jego filozofja.pdf/21

stałość i konieczność, ponieważ nie są zależne od żadnej zewnętrznej rzeczywistości, a wiążą się z umysłem poznającego osobnika, gdy tymczasem pierwiastki aposterjoryczne z natury swojej muszą być przypadkowe, gdyż zależą właśnie od zewnętrznej rzeczywistości. W ten sposób Kant odkrywa przedewszystkiem aprioryczne pierwiastki w naszem oglądaniu, mianowicie wyobrażenia czasu i przestrzeni. Rola tych pierwiastków jest zupełnie widoczną: otrzymujemy przez nie podstawę do wyjścia po za poszczególne wrażenia. Powszechności wyobrażeń czasu i przestrzeni nie wyprowadzamy teraz z samego doświadczenia, t. j. nie opieramy na pewnej mniejszej lub większej ilości spostrzeżeń, (a tą drogą powszechność ta nigdy nie byłaby dostatecznie uzasadnioną), lecz wyprowadzamy ją z apriorycznej natury tych wyobrażeń. Skoro mówimy, że wyobrażenia czasu i przestrzeni są aprioryczne, to przez to samo stwierdzamy, że stanowią pierwiastek nieodłączny naszego oglądania i mają przeto ważność powszechną. Tak samo mniej więcej Kant dowodzi istnienia pierwiastków apriorycznych w poznaniu rozsądkowem.
 Muszę tutaj zaznaczyć, że rozsądkiem właściwym nazywa Kant czynne zachowanie się umysłu wobec materjału, dostarczonego przez zmysły. Czynność ta