wtajemniczeni w księgi święte. I tutaj więc jeden termin: lat pięć jest za wczesny dla uroczystości oddania dziecka na naukę dla wszystkich klas, dla braminów zaś lat jedenaście jest znowu za późnym. Prócz tego są jeszcze inne wcześniejsze. Według niektórych przepisów nie obowiązywał dziecka kult domowy do jednego roku życia, do dwóch, to znowu do pięciu albo do chwili uroczystego dania pierwszego pokarmu[1]. W ogóle rozmaitość w tym względzie jest wielka. Nie myślę też wchodzić w szczegóły tych wszystkich postanowień, badam je bowiem jednostronnie a mianowicie, o ile się one mogą łączyć z postrzyżynami. Otóż związek między niemi i tutaj można odnaleść.
Najpierw przypominam, że i sam obrzęd pierwszego obcięcia włosów jest także bardzo niestałym, waha sie w bardzo obszernych granicach. Rok jeden, trzy lata, pięć, siedem i wyżej, są jego terminami; ta ruchomość obu może wypaść na korzyść ich zejścia się w tym lub owym czasie. Są jednak dwa stalsze punkta. Księgi obrzędów mówią o latach pięciu jako o chwili wprowadzenia, lat pięć znowu jet terminem postrzyżyn dla dzieci z kasty wojowników. Do lat pięciu wolno adoptować, spotykają się więc wszystkie te czynności razem w tym czasie, na związek z postrzyżynami wskazują dwa ostatnie punkta. Można jednak powiedzieć, że jest to związek dowolny, lat pięć bowiem w życiu dziecka z niczem się nie łączy.
Daleko ciekawszem jest też drugie połączenie, a mianowicie termin roczny postrzyżyn i święto wprowadzenia, przypada on bowiem mniej więcej na czas, w którym dziecko dostaje zębów. Że takie połączenie istnieje rzeczywiście, dowodzą wprost księgi obrzędowe. Dwie z nich mówią wyraźnie, że dziecko przed ząbkowaniem nie jest obowiązane do spełniania religijnych obrzędów[2]. Wynika to stąd, że po śmierci dziecka w tym wieku rodzice i krewni nie są obowiązani do wykonywania żałobnych obrzędów. Po dziecku zaś, które ma już mleczne zęby obowiązywały rodziców przynajmniej niektóre z nich. Jest więc wielkie prawdopodobieństwo, że pierwszym niejako stopniem, przez który przejść należało, aby wejść do religii domowej, było dostanie zębów. Księgi przepisów mówią dalej: przed obcięciem włosów[3] pośmiertna nieczystość trwa noc jedną, trzy zaś noce, jeżeli dziecko umrze przed oddaniem go do nauczyciela, od tego zaś czasu, tak jak po śmierci dorosłych t. j. przez dziesięć nocy.
