i opasuje go pasem odmiennym dla każej kasty[1], resztę rytuału pomijam.
Postrzyżyny zarostu w szesnastu latach i połączone z nim obcięcie włosów, odbywa się według tego samego obrządku, co pierwsze postrzyżyny. Różnica tylko zachodzi w tem, że tutaj sam młody człowiek dokonywa wszystkiego bez pomocy ojca. Po tej ostatniej uroczystości powinien był każdy zachować przez rok czystość i nie strzydz sobie włosów. Później skrócono widocznie ten przeciąg czasu aż do dwunastu, sześciu a nawet trzech dni. Na tem się kończą obrzędy spełniane nad dzieckiem i młodzieńcem. Ostatni nawet oznacza już wyjście z dzieciństwa, jest pierwszym stwierdzeniem dojrzałości, po nim młody chłopiec staje się dorosłym.
§. 2. Nim przejdę do ostatecznego porównania postrzyżyn słowiańskich i germańskich z jednej strony, a indyjskich z drugiej, muszę się jeszcze zastanowić, jakie znaczenie mogły mieć te ostatnie?
I u Hindusów nie mamy do czynienia z pierwotnym obrzędem. Słowianie i Germanowie zarzucili go, nie dotrwał on u nich w całości do czasów dzisiejszych, z wyjątkiem może Słowian bałkańskich, zostały z niego tylko ułamki. Aryowie w Indyach przeciwnie nie zatracili go, lecz rozwinęli. Przeszedł on z nimi całą ewolucyą religijną, przystosował się do niej i z nią razem mógł się w niejednem zmienić.
Nie jest też, o ile wiem, bezpośrednio wiadomem, jaki był pierwotny rytuał postrzyżyn w epoce Wedów, ani jakie było pierwotne ich znaczenie? Domyślać się tylko można, że sam obrzęd nie był tak złożonym jak w epoce rozwiniętego Bramanizmu, z której to epoki pochodzą i księgi obrzędów domowych. To mogą być kwestye wątpliwe, nie jest jednak bynajmniej wątpliwą rzeczą, czy same postrzyżyny podówczas istniały.
Są w samym rytuale strzyżenia włosów bardzo stare wspomnienia. N. p. nóż miedziany, którym się obcina włosy dziecka. Naprowadza to na domysł, że sam obrzęd sięga tych czasów, kiedy jeszcze żelazo nie było znanem, a przynajmniej używanem przy religijnych ceremoniach. Wszystkie prawie symboliczne czynności i znaki przy postrzyżynach
- ↑ Çâūkhâyanagrihyam, str. 49. — Açvalâyana, str. 47. — Gobhilagrhyasūtra, str. 90, 10.
