o puer crinitus. Widocznie dwa te paragrafy, pierwszy i drugi, zostały tutaj ściągnięte w jeden. Przepisywacze, zdaje się z VIII w., nie mieli żadnej wątpliwości: chłopiec z niestrzyżonemi włosami nie miał skończonych lat dwunastu, to zdaje mi się być zupełnie jasnem i nieulegającem wątpliwości. Podział sześciu tekstów pierwszych na dwa oddzielne paragrafy nie jest tutaj wcale podziałem między dwoma temi pojęciami, ale wprost wynikiem złej redakcyi. Takie powtarzanie się wypływa z braku należytego uogólnienia, z pewnego niedołęstwa w abstrakcyjnem formułowaniu poszczególnych przepisów i nie jest wcale wyjątkowem w zbiorach praw pierwotnych. Jest to powtórzenie, dwukrotne omówienie jednego i tego samego stosunku, który się przedstawiał pod dwiema postaciami, nigdy zaś nie jest umyślnem przeciwstawieniem chłopca dwunastoletniego chłopcu z niestrzyżonemi włosami, jak chcą niektórzy. W każdym razie to rzecz pewna, że dla skracających tekst prawa salickiego, dla lepiej go redagujących, nie było w tych dwóch oddzielnych paragrafach takiego przeciwieństwa. Wyrażały one identyczny w rzeczywistości i praktyce stosunek, czego dowodem, że paragrafy owe można było skrócić i ująć w jeden ogólniejszy przepis. I ja je też dzisiaj łączę tak samo. Na zarzut zaś, że zbyt formalnie biorę teksty, i to późniejsze, z góry odpowiadam: gdyby nawet ów termin dwunastoletni nie był tak pewny, za jaki ja go uważam, to i tak nie możnaby wnosić z tego, że byli chłopcy niestrzyżeni po dwunastu latach. W takim razie należałoby raczej przyjąć, idąc za pierwszym najstarszym tekstem, że w VI w. chwiał się czas postrzyżyn między dziesiątym a dwunastym rokiem i że następowały one wcześniej wraz z dojściem do lat dziesięciu, nigdy zaś później. Takie przypuszczenie wychodzi po za wszystkie teksty prawa salickiego.
Związek postrzyżyn z liczbą lat dwunastu zaznaczają nawet i glossy malbergskie. N.p. glosa tekstów 4—5 ma wyraz oznaczający: z włosami[1]. Jest to wyrażenie w języku Franków równoznaczne łacińskiemu critinus, czyli: chłopiec przed skończonym dwunastym rokiem jest zarazem puer critinus. Nawet i tekst pierwszy ma wyraz o podobnem znaczeniu[2], jeśli słuszną jest poprawka uczonego komentatora tych glos, Kerna. W obu razach okup 600 solidów zwał się okupem za zabójstwo chłopca niestrzyżonego, a to wystarcza najzupełniej, aby przyjąć, że pierwsze obcięcie włosów przypadało na lat dwanaście.
