Moment najważniejszy tkwi w tem, sakralne obcięcie włosów należy do przywilejów ojcowstwa, że więc każdy, który je spełnia, wchodzi zupełnie lub częściowo w prawa ojca. Nie przeczy to jednak bynajmniej temu, że w jego rękach mają one inne znaczenie.
Mam nadzieję, że, zestawiając cały porównawczy materyał, będę mógł nie dowieść, bo o to się nie kuszę, ale wskazać blizki związek postrzyżyn z kultem domowym i w ogóle z wierzeniami religijnemi ludów pierwotnych. To zaś, że obcięcie włosów było symbolem wprowadzenia do rodziny i że nie było ubliżającem, może pochodzić z dwóch względów, o których później będę mówił obszerniej: włosy u wszystkich prawie ludów pierwotnych mają swoje odrębne znaczenie i odgrywają pewną rolę w mitologii, stąd też poszło składanie ich na ofiarę bogom. I tutaj może jesteśmy przy źródle mniemania, że długie włosy są ozdobą, bo długie je nosił a w jakiejś ważnej chwili życia obcinał ten, który się bogom ofiarowywał, t. j. ten, który chciał nie tylko bogów przejednać i oddalić ich gniew od siebie, ale także zjednać ich dla siebie, wkupić się w ich łaskę i dostać coś dla siebie z ich potęgi i z ich przymiotów. Należy zaś pamiętać, że podówczas sakralny charakter łączył się zawsze z prawnym. Jednego bez drugiego nie było. Ojciec więc przy postrzyżynach występował i jako ojciec i jako kapłan.
Obrzędów zaś spełnianych nad dzieckiem od urodzenia aż do pełnoletności było kilka. Aby lepiej zrozumieć postrzyżyny i miejsce dla nich wyznaczyć, wypada na zakończenie zrobić przegląd wszystkich podobnych zwyczajów.
Będzie to przegląd bardzo krótki, bo i wzmianki, które o nich spotykamy, są zbyt pobieżne i niepewne. Wspominałem już poprzednio o możliwości istnienia obrzędu pogańskiego: pokropienia wodą. Zwyczaj białoruski obmywania niemowlęcia zaraz po urodzeniu, zdaje się mieć czasem, prócz zwykłego względu na czystość, inne jeszcze znaczenie.
Wskazuje na to wrzucanie do wody to srebrnej monety, to chleba, sadła, bursztynu lub wlewanie mleka. Często nawet ojciec bierze udział w przygotowaniu takiej kąpieli[1]. Drugą z rzędu uroczystością mogło być nadanie imienia, które u ludów pierwotnych ma swe mistyczne znaczenie. Wiemy już, że właśnie z postrzyżynami było złączone nadanie imienia, przynajmniej tak było w Polsce. Natomiast nie jest pewnem,
- ↑ Шейнъ, Бѣлорусскій сборникъ l. c. str. 4 oraz Баловъ. Рожденіе и воспитаніе дѣтей въ пошехонскомъ уѣздѣ, Этн. Обозр str. 93.
