Powszechnie wiadomo, że włosy u wszystkich prawie ludów pierwotnych mają symboliczne znaczenie, bez tego może nie byłoby przyszło do obrzędowego ich strzyżenia. Wszędzie prawie symbolika owa mniej lub bardziej wyraźnie się skłania ku pojęciu, że obcięcie włosów jest ujmą, długie zaś włosy oznaczają wyższe stanowisko, są ozdobą i pewnym przywilejem. Pytanie więc, jak się wobec tej symboliki zachowują postrzyżyny? Aby na to odpowiedzieć, należy zbadać, jaką jest ona u Słowian? Otóż jest taką, jak było można z góry przewidzieć. Obcięcie włosów oznacza umniejszenie czci, zapuszczenie zaś długich wysokie stanowisko. To ostatnie twierdzenie jest już tylko pośrednio znanem. W Zakonniku Cara Stefana Duszana z XIV w.. pochwycenie za brodę lub włosy osoby wyższego stanu, bojara, jest karane bardzo wysoką grzywną[1]. Widać, że tu nie chodzi o uszkodzenie materyalne, ale o ubliżenie czci. Takie też znaczenie musiały mieć włosy podówczas. W naszych statutach natomiast nie masz o tem wzmianki, nie wspominają również i czeskie pomniki prawne, o ile wiem, o zbrodni wyrwania włosów, a przynajmniej nie kładą na to większego nacisku.
Można jednak udowodnić pośrednio, że w Polsce, a zdaje się i w Czechach, obcięcie włosów miało znaczenie poddania się komuś, tak samo zresztą, jak na Zachodzie. Istnieją u nas jeszcze w XV i XVI w. t. z. postrzyżyny woźnych. Jak wiadomo, byli oni sługami sądowymi w średnich wiekach. Na wiek XIV przypada wydoskonalenie ich organizacyi razem z organizacyą sądownictwa. Ale jak przedtem, tak i potem podlegali oni wojewodom. Być może, iż wpływy czeskie tu podziałały, i dlatego dowód mój i dla stosunków czeskich może mieć pewne znaczenie. Pierwsza wiadomość o postrzyżynach woźnego jest w księdze sądowej krakowskiej i pochodzi z 1483[2]. Ktoś zarzucił woźnemu, że nie jest przez wojewodę postrzyżony, a więc nie jest prawdziwym woźnym. Trzy artykuły korrektury praw z 1532 r. mówią również o tem, że woźnych wyłącznie mianują i strzygą wojewodowie[3]. Cóż właściwie to strzyżenie oznaczało? Odpowiedź na to nie trudna. Był to znak poddania
- ↑ Законникъ ed. Зигель §§. 97, 98.
- ↑ Helcel. II. 1483 Nr. 4276, p. 846 et debet ponere litteram domini palatini si est verus ministerialis et tonsuratus per dominum palatinum Cracoviensem.
- ↑ Correctura Statuorum Regni Poloniae 1532. Star. prawa polskiego Pomniki III. ed. Bobrzyński § 224, str. 62, statuimus quod nullus iudicum regni nostri per aliam personam quam per ministeriales terrestres per palatinos creatos et tonsos et non per ministerialium substitutos, exequantur citationes; § 226 quorum (mimisterialium) creandorum et tondendorum auctoritatem apud solos palatinos iuxta veterem consuetudinem volumus esse et remanere.
