Strona:Polacy w zaraniu Stanów Zjednoczonych.pdf/189

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

bienki, Zieleniec, Racławic, Szczekocin czy Warszawy nie wywalczyli jak Amerykanie wolności dla swej ojczyzny, ale uwielokrotnili przerzuconą zza Oceanu ideę patriotyzmu i dowiedli, że i w Polsce również kształtowało się i krwią jej synów cementowało nowe pojęcie narodu, który zdolny był przetrwać ciężką próbę rozbiorów”.[1]
W sferze polsko-amerykańskich związków myśli szczególną pozycję wyznacza się dziełu Goślickiego. W 1568 roku w Wenecji ukazało się po łacinie pierwsze, a w 1607 roku drugie wydanie traktatu politycznego biskupa Wawrzyńca Goślickiego De optimo senatore libri duo, dedykowane Zygmuntowi Augustowi. Mieczysław Haiman wysuwa przypuszczenie, że dzieło Goślickiego mogło mieć wpływ na niektóre koncepcje zawarte w amerykańskiej Deklaracji niepodległości.[2]
Teza ta jest wątpliwa, choć trudno zależność taką całkowicie wykluczać. Goślicki był sekretarzem Zygmunta Augusta, który wysyłał go w różnych misjach dyplomatycznych. Studiował w Akademii Krakowskiej, następnie w Bolonii, Padwie i Rzymie. Znał polityczne traktaty filozofów starożytnych — Platona, Arystotelesa, Cycerona. W swojej pracy lansował m.in. tezę, że senat jest głównym czynnikiem utrzymującym równowagę polityczną między monarchą i szlachtą.

Traktat Goślickiego był kilkakrotnie wydany w języku angielskim — pierwszy raz ukazał się w 1598 roku. W Anglii dzieło to uznano za zbyt liberalne i skonfiskowano. Egzemplarze traktatu krążyły w Ameryce i mogły być znane twórcom Deklaracji niepodległości i konsty-

  1. Tamże, s. 145.
  2. Mieczysław Haiman: Polish Past in America, 1608—1865..., s. 27.