Strona:Piotr Kropotkin-Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju.pdf/177

skiego część pracy, koniecznej do utrzymania w porządku tarasów z winnicami, wciąż wykonywana jest spólnie; a na wiosnę, kiedy przymrozki, zdarzające się przed wschodem słońca, mogą zniszczyć winnicę, specjalni stróże stoją w nocy i w razie potrzeby rozpalają ogniska z traw i nawozu, z których wydziela się obfity dym i, rozpościerając się po winnicach, chroni je od mrozu. Niemal we wszystkich kantonach gminy wiejskie posiadają t. zw. Bürgeruützen — to znaczy trzymają spólnie pewną liczbę krów w celu zaopatrywania w masło każdej rodziny; lub też spójnie uprawiają winnice, dzieląc produkt pomiędzy gospodarzy; lub wreszcie wydzierżawiają ziemię na rzecz całej gminy.
 Można przyjąć za uzasadnione, że wszędzie, gdzie gminy wiejskie zachowały się w pełni życia, gdzie stały się żywą częścią organizmu narodowego i gdzie sztucznie nie zostały doprowadzone do nędzy — kultura rolna w ich gospodarce bynajmniej nie była zaniedbana. To też widzimy, że w Szwajcarji gminy wiejskie dają rezultaty bardzo dobre w przeciwieństwie do nędzy gminnej, panującej w Anglji. Lasy gminne w kantonie Vaud i Valais administrowane są bardzo dobrze i zgodnie z wymaganiami leśnictwa spółczesnego. Wszędzie, gdzie działki pól gminnych często zmieniają właścicieli, są one dobrze uprawne, szczególnie zaś odnosi się to do łąk i pastwisk. Górskie łąki alpejskie są wogóle utrzymane bardzo starannie, a drogi gminne doskonałe. I jeśli podziwiamy szalet szwajcarski, drogę górską, bydło chłopskie, winnice na tarasach, lub budynki szkolne, pamiętać winniśmy, że drzewo na ten szalet zostało sprowadzone z lasów gminnych, a kamienie z gminnych kamieniołomów; gdyby krowy nie były utrzymywane na łąkach gminnych i gdyby drogi i szkoły nie były budowane spólnym wysiłkiem całej gminy — niewiele mielibyśmy tam do podziwiania.
 Ne potrzebujemy chyba dodawać, że przy tego rodzaju urządzeniach we wsi szwajcarskiej pozostało bardzo dużo dawnych obyczajów pomocy wzajemnej. Znajdujemy tam zebrania wieczorne w celu spólnego łuskania orzechów włoskich, — zebrania te odbywają się kolejno w każdem gospodarstwie; do rzeczy zwykłych we wsi szwajcarskiej należy zgromadzanie się w celu szycia wyprawy dla panny młodej; gdy kto buduje dom, zwołuje sąsiadów do pomocy; rozpowszechniony również jest zwyczaj prze-