Społeczeństwa barbarzyńskie są tak podobne do siebie poprzez wszystkie rasy i klimaty, że podawanie dalszych przykładów byłoby wprost nużące. Rozwój ludzkości odbywał się z zabijającą jednostajnością. Gdy organizacja klanowa była atakowana odwewnątrz przez oddzielną rodzinę, od zewnątrz przez napływ nowych klanów i konieczność przyjmowania cudzoziemców najrozmaitszego pochodzenia — zrodziła się spólnota wiejska, oparta na pewnem terytorjum. Ta nowa instytucja, rozwinięta w sposób naturalny z poprzedzającej ją — mianowicie z klanu — umożliwiła barbarzyńcom przejście przez najbardziej niespokojny okres dziejowy, nie rozpadając się na rodziny oddzielne, które niewątpliwie pokonaneby były w walce o byt. W nowej organizacji rozwinęły się nowe formy kulturalne; rolnictwo dosięgło tak wysokiego stopnia, że u bardzo wielu ludów nie przekroczyło go do dnia dzisiejszego; wysoko również rozwinął się pewien szczególny przemysł domowy. Człowiek opanował puszczę, przeciął ją drogami i od starych wsi oddzieliły się nowe osiedla. Powstały place targowe, miejsca obronne, a także miejsca kultu publicznego. Powoli rozwinęły się pojęcia związków szerszych, obejmujących całe szczepy, a nawet wiele szczepów różnego pochodzenia. Stare pojmowanie sprawiedliwości, opierające się głównie na odwecie, stopniowo uległo przemianom: na miejsce odwetu zjawiło się wynagrodzenie pieniężne. Prawo obyczajowe, będące do dnia dzisiejszego prawem powszedniem dwuch trzecich ludzkości, wyrobiło się w tej właśnie organizacji; z okresu tego pochodzi również cały system zwyczajów mających na celu obronę mas przez mniejszościami, których potęga wzrastała równolegle do możliwości gromadzenia bogactw w rękach prywatnych. Takie były nowe formy dążeń masowych do zapewnienia pomocy wzajemnej. I ekonomiczny, umysłowy i moralny postęp, dokonany przed mniejszościami, których potęga wzrastała równolegle do wielki, że państwa — gdy zostały powołane do życia — poprostu stanęły na stanowisku interesów mniejszości i objęły ich funkcje pod względem prawnym, ekonomicznym i administracyjnym — funkcje, które spólnota wiejska wykonywała przedtem dla dobra powszechnego.
